Mala ciencia: aprender ciencia dos xornais Teach article

Traducido por Jorge J Pérez-Maceira. Cando les o xornal, sabes que crer? Ed Walsh guíache a ti e os teus estudantes a través do campo da ciencia na prensa.

A ciencia está ao noso redor, pero tamén a pseudociencia. Somos moi poucos os que lemos os artigos científicos orixinais que están detrás da historias de ciencia, entón, que podemos crer? E, por que non son fiables todas as noticias de ciencia que aparecen en prensa? Nesta actividade de clase pretendese ensinar aos estudantes:

• A diferenza entre os estudios observacionais e os de intervención (ensaios)
   
• A necesidade de ler criticamente as noticias sobre as investigacións que relacionan diferentes aspectos das dietas coa saúde.
   
• Que a decisión dun cambio no estilo de vida depende a miúdo dun conxunto de factores.

Introdución

1. Propón aos teus alumnos que imaxinen que decidiron emigrar. Van vivir e traballar nun dos seguintes lugares: Suecia/Grecia rural/Melbourne, Australia. Mostrar imaxes destas rexións^w1.
2. En pequenos grupos, eles deben discutir todas as cousas que porían ser diferentes acerca de vivir en eses lugares, como a contaminación, a dieta, a saúde, o estilo de vida, a prosperidade, os tipos de traballo, e o clima.
3. Explica que tras uns anos, as engurras da pel poderase medir, moi cientificamente. Que factores dos que mencionaron poderían afectas á cantidade de engurras que podamos desenvolver? Ten que quedar claro que non dependerá de só un factor.

É a miúdo difícil atopar cal das posibles causas é a responsable dun efecto, como as engurras na pel, sobre todo si esas causas están interrelacionadas. Nun estudio científico inténtase modificar só unha variable cada vez. Ás veces non é sinxelo e neses casos hai que considerar os erros que podemos cometer ou, ata, deseñar outro tipo de experimento.

Actividade principal

1. Os estudantes teñen que imaxinar que traballan como científicos e solicitáronlles realizar unha investigación sobre o uso de aceite de oliva na dieta como medio para reducir a aparición de engurras na pel. A hipótese de partida é “a maior consumo de aceite de oliva, menor número de engurras”.

2. Os alumnos teñen que decidir como poderían suscitar esta investigación. Os temas sobre os que teñen que pensar son:
   • O número de individuos nas mostras
   • Como medir adecuadamente
   • Como controlar as variables.
3. Que problemas poden xurdir para realizar a investigación?

Deixa claro aos teus alumnos que hai dous tipos de estudios científicos para contestar estas preguntas, os estudos observacionais e os estudos intervención. Nos estudos observacionais son cando os científicos encontran persoas que xa tiveron o cambio, están estudando as súas vidas (por exemplo quen tomou aceite de oliva e quen non?).

4. Preguntarlle os estudantes que analicen as vantaxes e desvantaxes deste tipo de estudo.
   Hai que subliñar que os estudos observacionais baséanse en sucesos que xa existen por iso son tan baratos e fáciles de realizar, pero teñen que considerar variables illadas. Pode suceder que os individuos do estudo utilicen cantidades diferentes de aceite de oliva nas súas dietas, pero seguro que tamén hai outras diferenzas entre eles. Polo tanto é moi difícil aclarar ata que punto o aceite de oliva é un factor significativo na prevención de engurras.

Explicar que os estudos con intervención (“ensaios”) son cando os científicos controlas as variables (por exemplo, quen inclúe aceite de oliva na súa dieta e quen non).

5. De novo, preguntarlle a súa opinión sobre as vantaxes e desvantaxes deses tipos de estudos.
   Non habería que esquecer que os estudos de intervención ofrecen un control das variables máis preciso e que a elección dos grupos pode ser equilibrada e así se eliminan outras variables. Sen embargo, son máis caros de facer e nalgúns casos poden ter problemas éticos, por exemplo nunha investigación sobre o tabaco. Ademais poden ser máis longo no tempo: si ti queres examinar o efecto de un vida comendo aceite de oliva na esperanza de vida, terías que comezar con nenos e esperar uns 70 anos ata obter datos.

6. Volvemos ás investigacións suxeridas polos alumnos e preguntámoslles que tipos de estudos usarían.

Explicamos que en 2001 se levou a cabo unha investigación sobre as engurras na pel de persoas que vivían en Suecia, Grecia e Australia, e que agora imos compartir os resultados. En función da idade e madurez dos alumnos, podes optar por un (ou máis) das tres formas:

• Explicar oralmente anotando os puntos importantes no encerado
   
• Proporcionar aos alumnos copias dos resultados (Folla de traballo 1 que tamén pode descargarse^w2)
   
• Repartir copias da investigación (br Purba et al., 2001).
   

7. Pregunta os estudantes que traballen en grupos para entender os resultados da investigación.
    

• É un estudo observacional ou de intervención?
• O estudo atopou unha relación entre as dietas dos individuos e a cantidade de engurras na súa pel. E podería ser porque as dietas diferentes provocan diferente cantidade de engurras. Pero, existen explicacións alternativas? Deberiamos analizar por separado outros factores como a clase social, o que traballen ou non ao aire libre, a exposición ao sol, o tabaquismo, e así sucesivamente? (Nesta situación, os científicos chaman a estas explicación alternativas “factores de confusión”.)
• O estudo demostraba que cambiando a túa dieta podías diminuír a cantidade de engurras?
   

8. Pide aos estudantes que traballan en pequenos grupos. Cada grupo ten que escribir un breve texto (non máis de 50 palabras) para un xornal local informando do estudo.

   O editor deixoulles claro que ten que ser un artigo atractivo no que expliquen aos lectores como poden gozar do verán de xeito saudable. Manter o editor contento non é fácil porque a investigación ten os seus defectos e non da unha resposta clara. Os textos poden escribirse en letra grande en cartolinas para mostralos no aula.

9. Pide aos teus alumnos que avalíen o traballo dos seus compañeiros con dúas notas (sobre cinco): unha sobre “que interesante é” e a outra sobre “canto se parece ou canto é fiel ao orixinal”.
    
10.  
    

    

    Mostrar aos alumnos el extracto de Daily Mirror (‘Sun protection on a plate’, folla de traballo 2 que pode descargarse no enlace do final^w2), que forma parte dun artigo con consellos para mellorar a dieta. Pide aos alumnos que discutan si a conclusión do artigo é razoable. Insiste en que non estamos dicindo que o aceite de oliva non sexa bo, senón si a conclusión está totalmente xustificada.

    Algúns alumnos poden pensar que as novas expresadas no bo consello dun artigo científico más ben seco é accesible a unha ampla gama de persoas. Outros poden pensar que non é tan simple como iso, e que se queres unha pel suave na vellez é posible que teña que facer un pouco máis que consumir más aceite de oliva. Algunhas poden pensar que a simplificación da historia para facela accesible, e deixando de lado as cautelas, tamén se ha deixado enganar.
     

11. Chamar a atención sobre o resumen do traballo de investigación que di: “Este estudo demostra que as engurras da pel nun sitio exposto ó sol nas persoas maiores de diversos orixes étnicos poden estar influídos polos tipos de alimentos consumidos.” Recordar aos estudantes das variables de confusión que se identificaron anteriormente neste lección e pedirlles que na medida que sexa un informe ou que as recoñezan no Daily Mirror.
     
12. Pida aos estudantes que traballen en parellas para enumerar os pros e os contras dos estudos observacionais e de intervención.

Nunha votación a man alzada – si os estudantes viron o titular de un xornal de mañá, “Scientific study shows butter causes skin cancer” (O estudo científico mostra que a manteiga causa o cancro de pel), deixarían de comer manteiga de inmediato?