Wojując z pseudonauką: Daniella Muallem Inspire article

Tłumaczenie Anna Bartosik. Daniella Muallem opowiada Eleanor Hayes o tym jak rzuciła wyzwanie mylnym twierdzeniom naukowym.

Jak to się stało, że biofizyk zaangażował się w walkę z pseudonauką? „Byłam taka sama jak wielu młodych naukowców” wspomina Daniella Muallem. „Pełna pasji dla moich badań, dla nauki, ale nie wiedziałam jak to wykorzystać dla bardziej bezpośredniego wpływu na społeczeństwo. Dostrzegałam mylne informacje na temat nauki albo twierdzenia o produktach, które wydawały się absurdalne, żaliłam się na to do moich kolegów, razem ponarzekaliśmy ale nic z tym tematem nie robiliśmy.

Tak było do czasu kiedy dołączyła do Głosu Młodych Naukowców (Voice of Young Science, VOYS, wymawiane „voice”, co znaczy „głos”)^w1. VOYS, inicjatywa koordynowana przez organizację charytatywną Sense About Science^w2 z Wielkiej Brytanii, jest siecią skupiającą młodych naukowców, którzy chcą publicznie stanąć w obronie nauki, śledzić informacje o produktach i korygować mylne dane podawane w mediach.

„Jedną z rzeczy, jakich nauczyłam się w trakcie współpracy z VOYS, jest to że nawet na wczesnych etapach kariery naukowiec staje się ekspertem od weryfikowania twierdzeń. Ma więc podstawy by na arenie publicznej konfrontować błędną naukę i pseudonaukę.

Daniella wkroczyła na wojenna ścieżkę kiedy razem z innymi członkami VOYS zdecydowała się zakwestionować informacje na temat wielu produktów opatrzonych etykietą „detox”- odtruwające. „Samo słowo wydaje się naukowe, jednak wykorzystywane jest do opisu bardzo dużego zakresu produktów. Na przykład oczyszczające – „detox” plastry na stopy, które rzekomo po przylepieniu na noc do stóp w trakcie snu usuwają toksyny z organizmu. Oczyszczające prostownice do włosów, płyny do mycia twarzy, detox-szczotki do ciała – cała gama tego typu produktów.

Młodzi naukowcy skontaktowali się z firmami produkującymi te „detox” produkty, i zapytali: „Co macie na myśli przez „detox”?, „Jakie toksyny są usuwane? i „Czy posiadacie jakieś dowody na poparcie waszych twierdzeń?”

Ku zaskoczeniu Danielli, firmy te były kompletnie nie przygotowane na tego typu pytania. „Nie posiadali żadnych materiałów; a kiedy chcieliśmy rozmawiać z reprezentantami działów naukowych, okazywało się, że takowe w ogóle nie istnieją. W niektórych przypadkach przedstawiciele firmy w końcu zgadzali się z nami: te produkty tak naprawdę nie robiły nic innego niż inne nie – oczyszczające produkty. Niektórzy zwyczajnie odmówili komentarza.

Daniella i inni naukowcy z VOYS wyciągnęli swoje wnioski: „Było jasne że słowo „detox” nie miało żadnego znaczenia naukowego i stanowiło tylko pseudonaukowy slogan marketingowy.” Zaraz po świętach Bożego Narodzenia, kiedy wszyscy ogarnięci są obsesja na punkcie „detox”, opublikowali raport, zawierający zapisy rozmów z przedstawicielami firm. Oddźwięk w mediach było ogromny, a młodzi naukowcy udzielili wielu wywiadów.

Ale czy nie wszyscy są już świadomi, że te i podobnie naukowo-brzmiące twierdzenia to w rzeczywistości bzdury? Daniella uważa że nie: „Nasze doświadczenie pokazało, że ludzie mogą mieć wątpliwości, ale nie wiedzą jak poprawnie dokonać oceny.”

A zatem część społeczeństwa odniosła korzyści, podobnie jak sama Daniella. „Najlepszą rzeczą w pracy z VOYS była możliwość wykorzystania mojego doświadczenia i wiedzy dla opinii publicznej. Praca ta dała mi także szansę bycia częścią zespołu, czego czasem brakuje w badaniach naukowych.”

Równolegle z dalszą praca naukową w biofizyce, już po doktoracie, Daniella była dalej zaangażowana we współpracę z VOYS.

Kiedy dowiedzieli się o konferencji na temat wykorzystania homeopatii do leczenia HIV, AIDS, malarii i innych zagrażających życiu chorób w Afryce, Daniella razem z innymi naukowcami zrzeszonymi w VOYS odkryła, że kilka organizacji promowało homeopatię jako tanią, skuteczną i pozbawioną efektów ubocznych alternatywę (nie uzupełnienie) dla medycyny konwencjonalnej.

Szczególnie przeraziło ich stanowisko prezentowane przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization, WHO): „W gąszczu informacji ukryte było stwierdzenie, iż minusem stosowania homeopatii jest to, że ona tak naprawdę nie działa” ale również, „że zaletą homeopatii jest bardzo niska cena.”

Z pomocą Sense About Science udało im się zaangażować lekarzy którzy pracują w Afryce oraz ekspertów z dziedzin HIV i malarii do napisania listu do WHO i jednoczesnego opublikowania go w mediach. „Odzew ze strony WHO nie była tak szybki jak oczekiwaliśmy, ale po paru tygodniach nacisków, w końcu otrzymaliśmy odpowiedź: WHO jednoznacznie stwierdziła, że homeopatia nie jest właściwa do leczenia chorób zagrażających życiu w Afryce. Sprawa odbiła się szerokim echem na całym świecie.

Zainspirowana tymi doświadczeniami Daniella bardziej zaangażowała się w komunikację naukową. „Kochałam kreatywny aspekt badań naukowych, uczucie podniecenia kiedy moje pomysły okazywały się być dobre i całkowite pochłonięcie moim projektem, ale specyfika badań akademickich oznacza, że należy się skupić na bardzo małym obszarze zainteresowań. Często ma się także uczucie odłączenia od codziennej rzeczywistości. Moje doświadczenie z VOYS pomogło mi uświadomić sobie, że choć kochałam prace naukową, chciałam być bardziej związana z tym jak nauka oddziałuje na codzienne życie zwykłych ludzi. Ponadto zrozumiałam jak bardzo cieszył mnie kontakt z różnymi ludźmi.

W 2010 roku Daniella podjęła stanowczą decyzję o zmianie zawodu, kraju a nawet kontynentu, obecnie mieszka w Izraelu i pracuje jako analityk w sektorze czystych technologii. Do jej obowiązków należy szukanie informacji i sporządzanie raportów o firmach, które rozwijają technologie w celu poprawy stanu środowiska naturalnego, takich jak odnawialne źródła energii czy efektywność energetyczna.

Może się wydawać, że obecnie znalazła się bardzo daleko od laboratorium, jednak Daniella się z tym nie zgadza. „Wykorzystuję umiejętności i wiedzę jakie nabyłam w trakcie mojej kariery naukowej, takie jak metody pozyskiwania informacji, analiza danych, pisanie i prezentowanie wniosków. W oparciu o zaplecze biologiczne i fizyczne staram się zrozumieć technologie i wiedzę w nowych dziedzinach biotechnologii i tzw. czystych technologii. Te zadania przybliżają mnie do miejsca gdzie nauka spotyka się z technologią i wpływa na poprawę zdrowia ludzi i stanu środowiska.

Pomimo odległości geograficznej, Daniella pozostaje w kontakcie z VOYS. Organizacja zachęca młodych naukowców – doktorantów i osoby z tytułem doktora – do kwestionowania podejrzanie brzmiących naukowych twierdzeń, ale jak zauważa Daniella, „Nie musisz być naukowcem, by prosić o wyjaśnienia. Poprzez zadawanie właściwych pytań każdy może zaangażować się w walkę z pseudonauką. Jeżeli widzisz coś, co wydaje ci się błędne, pytaj!”

Daniella radzi uczniom by pracowali w grupie, bo jak wynika z jej własnego doświadczenia, daje to więcej motywacji. I nawet jeśli nie dostaniesz się do telewizji, jest wiele rzeczy do zrobienia. „Jeżeli uda ci się zainteresować twoja szkołę kwestionowaniem pseudonauki i zrozumieniem znaczenia dowodów, to już będzie duży krok. Możesz zaproponować dyskusję w klasie lub zaprosić prelegenta do szkoły, możesz także spróbować pisać o własnych doświadczeniach do gazetki szkolnej lub prasy lokalnej.

W Science in School, czekamy na sygnały o przedsięwzięciach waszych i waszych uczniów.

Jakie są plany Danielli na przyszłość? „Prosta odpowiedź brzmi – nie wiem. Naukowe zaplecze otwiera wiele drzwi, i jest tyle możliwości, że czasami aż trudno podjąć decyzję.” – odpowiada.

Download

Download this article as a PDF