Μαθαίνοντας από το γέλιο Understand article

Μετάφραση από: Αθανασία Ζωή Παππά (Athanasia Zoi Pappa) - Φοιτήτρια Βιολογίας, ΑΠΘ και Παναγιώτη Κ. Στασινάκη (Panagiotis K. Stasinakis) - Εκπαιδευτικός, Βιολόγος, MEd, PhD, Πανελλήνια Ένωση…

Πώς καταφέρνεις να κάνεις να γελάσουν επιστήμονες μέσα σε μία αίθουσα; Η απάντηση για την Sophie Scott, είναι απλή: αναπαράγεις ήχους ανθρώπων που γελάνε ασταμάτητα και η αντίδραση είναι μεταδοτική.

Για τη Sophie όμως, αυτό είναι κάτι παραπάνω από ένας χρήσιμος τρόπος για να  «σπάζει τον πάγο» με το κοινό της. Εργάζεται στον τομέα της νευροεπιστήμης του γέλιου, στο University College London (UCL) του Ηνωμένου Βασιλείου. Η έρευνά της επικεντρώνεται στη φυσική διαδικασία του γέλιου και στον κοινωνικό του ρόλο, καθώς επίσης και με το πώς χρησιμοποιούμε το γέλιο στις σχέσεις μας. Το γέλιο δεν είναι απλά αστείο, όπως λέει η ίδια, αλλά και απίστευτα χρήσιμο.

Φαντάσου πως έχεις ταξιδέψει σε μία ξένη χώρα, όπου δεν γνωρίζεις τη γλώσσα ή τον πολιτισμό της. Πώς επικοινωνείς; Αποδεικνύεται πως υπάρχουν λίγες διεθνείς εκφράσεις και επιφωνήματα. Ο περισσότερος κόσμος θα αναγνωρίσει μία έκφραση φόβου ή αποστροφής, αλλά τη χαρά; την απόλαυση; Όπως έδειξε η Sophie, το γέλιο είναι ένα θετικό συναίσθημα που αναγνωρίζεται διεθνώς. Στη σαβάνα της Αφρικής, κατά τη διάρκεια της έρευνάς της, όταν ένας κυνηγός νιώθει ανόητος ή ντροπιασμένος ξεκινάει να γελά και σύντομα τόσο ο ίδιος όσο και όλη η ερευνητική ομάδα της Sophie γελάνε μαζί.

Πίσω στην αίθουσα, η Sophie χρησιμοποιεί ήχουν για να μας κάνει να γελάσουμε. Δεν είναι μόνο ο ήχος που μας κάνει να γελάμε, όπως σημειώνει η ίδια, αλλά και οι αντιδράσεις των ανθρώπων που κάθονται κοντά μας. Μπορεί να πιστεύουμε πως γελάμε ακούγοντας αστεία, αλλά κυρίως γελάμε για να αλληλεπιδράσουμε με άλλους ανθρώπους- ένα χαρακτηριστικό που συναντάται εκτεταμένα σε είδη θηλαστικών από πρωτεύοντα μέχρι και αρουραίους, στα οποία το γέλιο σχετίζεται με το παιχνίδι και το πείραγμα, όπως και σε εμάς . «Είναι μία χαρακτηριστική κοινωνική συμπεριφορά» εξηγεί η Sophie. Αλληλεπιδρούμε με τους γύρω μας με την ομιλία, που είναι μόνο ανθρώπινη δεξιότητα, αλλά μετά χρησιμοποιούμε μια πολύ παλιά συμπεριφορά των θηλαστικών, το γέλιο, για να δείξουμε στους ανθρώπους ότι τους συμπαθούμε.

Όταν  ακούτε κάποιον να γελάει, εξηγεί η Sophie, ο εγκέφαλός σας ενεργοποιεί νευρώνες και ετοιμάζεται να γελάσει, επειδή είμαστε προετοιμασμένοι να συμμετέχουμε σε αυτό. Υπάρχουν δύο είδη γέλιου – το πραγματικά αυθόρμητο γέλιο κατά το οποίο αναπνέεις με δυσκολία και το «ψευδές» που χρησιμοποιείται ως ενίσχυση της κοινωνικότητας. Η Sophie έδειξε ότι ο εγκέφαλός μας ενεργοποιείται ακόμα και στο «ψευδές» γέλιο. Αυτό είναι αλήθεια ακόμα και αν τα δύο αυτά είδη έχουν διαφορετικά φυσιολογικά και νευρολογικά σήματα και μπορούμε να δούμε τη διαφορά ανάμεσά τους. Η έρευνα της Sophie απέδειξε πως τα δύο είδη γέλιου όχι μόνο διεγείρουν  τους νευρώνες να μας υπενθυμίσουν να γελάσουμε, αλλά επιπλέον πως το «ψευδές» γέλιο προκαλεί τον εγκέφαλό μας να προσπαθήσει και να καταλάβει γιατί το συγκεκριμένο άτομο γελάει και πως θα έπρεπε να ανταποκριθούμε σε αυτό.

Επομένως, το γέλιο είναι ένα κοινωνικό εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να αποτυπώσουμε διάφορα συναισθήματα, να συνδεθούμε με άτομα και για να υποδείξουμε ότι δεν αποτελούμε απειλή. Και ενώ διακρίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στο «αληθές» και στο «ψευδές» γέλιο, εντούτοις το «ψευδές» εξακολουθεί να παραμένει χρήσιμο για αυτούς τους κοινωνικούς ρόλους, λέει η Sophie.

Η Sophie θυμάται ένα περιστατικό που είδε πρόσφατα σ’ ένα τρένο, για να υποστηρίξει το επιχείρημά της. Δύο άντρες κάθισαν στο τραπέζι του τρένου, πλησιάζοντας μια γυναίκα που εργαζόταν. Η γυναίκα σηκώθηκε για να μετακινηθεί, αλλά καθώς εξηγούσε το λόγω που σηκώθηκε (είπε πως την ενόχλησε η οσμή του καφέ του ενός άντρα), γέλασε και έτσι έκανε τους δύο άντρες να γελάσουν. Αυτός ο τρόπος, επισημαίνει η Sophie, ήταν ο ιδανικός για να εκτονώσει την κατάσταση και για να βεβαιωθεί ότι δεν προσέβαλε τους δύο άντρες. Παρόλα αυτά, λέει η Sophie, είναι σίγουρη πως αν ρωτούσε κάποιον από τους εμπλεκόμενους, κανένας δεν θα θυμόταν πως είχε γελάσει.

Σύμφωνα με τη Sophie, όλοι μας υποτιμάμε το πόσο γελάμε αν και χρησιμοποιούμε το γέλιο κάθε μέρα για να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας και για να τερματίσουμε αντιπαραθέσεις και αρνητικά συναισθήματα. Όσοι από εμάς υποστηρίζουν ότι μας αρέσουν οι άνθρωποι που μας κάνουν να γελάμε, η Sophie έχει ένα αποκαλυπτικό άμεσο μήνυμα. Αντί να μας αρέσουν άτομα που μας κάνουν να γελάμε, ίσως  γελάμε μαζί τους επειδή ήδη μας  αρέσουν.

Η κατανόηση της συμπεριφορικής και νευροβιολογικής βάσης του γέλιου, αναφέρει η Sophie, σημαίνει πολλά περισσότερα από την αναπόληση αστείων γεγονότων. Θα μπορούσε να παρέχει ένα ζωτικό δεσμό μεταξύ της ανθρώπινης γλώσσας, των σχέσεων και των συναισθημάτων. Οπότε, μην αναζητάς απλά κάποιον με καλή αίσθηση του χιούμορ όταν ψάχνεις το ταίρι σου. Δώσε προσοχή στο αν εσύ και το ταίρι σου απολαμβάνετε να γελάτε μαζί.

Φυσική βάση του γέλιου

Για να καταλάβεις το γέλιο, λέει η Sophie, δεν πρέπει να εστιάσεις απλά στον εγκέφαλο. Πρέπει να κοιτάξεις στο τμήμα του σώματος που οι ψυχολόγοι και οι νευροεπιστήμονες δεν αφιερώνουν αρκετό χρόνο στην έρευνά τους: το θώρακα. Χρησιμοποιείς το θώρακά σου συνεχώς για να αναπνεύσεις. Χρησιμοποιείς τους μεσοπλεύριους μύες, τους μύες μεταξύ των πλευρών σου, για να μεταφέρεις τον αέρα μέσα και έξω από τους πνεύμονές σου επεκτείνοντας και συσπώντας το θώρακά σου και αυτή η κίνηση ακολουθεί ένα απαλό ημιτονοειδές μοτίβο. Όταν ξεκινάς να μιλάς, αναπνέεις εντελώς διαφορετικά, με πολύ ομαλές κινήσεις του θώρακα που πιέζει τον αέρα προς τα έξω.
 

Όμως, η αναπνοή μπορεί να διαταραχθεί από το γέλιο. Όταν γελάς, οι μεσοπλεύριοι μύες ξεκινούν τις συσπάσεις αρκετά τακτικά και αποκτάς μία αισθητή πίεση σε μοτίβο ζιγκ ζαγκ. Κάθε σύσπαση που πραγματοποιείται, σου δίνει ένα επιφώνημα- «Χα!». Όσο οι συσπάσεις γίνονται μαζικές, μπορεί να έχεις σπασμούς και να ασθμαίνεις. Άκου τους φίλους σου να γελάνε και θα παρατηρήσεις ότι η φωνή τους φτάνει σε πολύ υψηλότερους τόνους  απ’ ότι συνήθως, λόγω της δύναμης του αέρα που εξωθείται από τους πνεύμονες. Αυτοί οι τόνοι αυξάνονται όσο μεγαλώνει η φυσιολογική διέγερση του ατόμου που γελάει. Μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε λαχάνιασμα, ρουθούνισμα, μουγκρητό και σφύριγμα.

Ακριβώς όπως τα διάφορα μέρη του εγκεφάλου παρακινούν το «ψευδές» και ακούσιο («αληθές») γέλιο, στην έρευνα της Sophie εντοπίστηκαν αρκετές ακουστικές και φωνητικές διαφορές μεταξύ «ψευδούς» κοινωνικού γέλιου και ακούσιου (αυθόρημητου), ιλαρού γέλιου. Κάποιες από αυτές τις διαφορές σχετίζονται άμεσα με τις μεγαλύτερες δυνάμεις που ασκούνται κατά το αυθόρμητο γέλιο, οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να παραχθούν εκούσια. Η  Sophie πιστεύει πως από υποδεικνύει ότι το «ψευδές» γέλιο δεν είναι απαραίτητα μια πιο αδύναμη μορφή του πραγματικού, αλλά διαθέτει τους δικούς του διακριτούς δείκτες, αντανακλώντας την κοινωνική του σημασία.

Download

Download this article as a PDF