Η μάχη των πουλιών: συνέντευξη με τον Tim Birkhead Understand article

Μετάφραση από Μαριάννα Καραγεώργη (Marianna Karageorgi). Ο Tim Birkhead μιλάει στην Karin Ranero Celius για ελευθέρων ηθών πουλιά και τη διδασκαλία της επιστήμης σε μαθητές

“Να είστε σαν τους θαμνοψάλτες- το αρσενικό και το θηλυκό απεριόριστα πιστά το ένα στο άλλο,” έλεγε ο αιδεσιμότατος Frederick Morris το 1853. Στην προσπάθεια του να κηρύξει την πίστη ανάμεσα στα ζευγάρια, παρότρυνε τους ενορίτες του να συμπεριφέρονται όπως οι θαμνοψάλτες (Prunella modularis)- μικρά, καφετί, σχετικά απλά στην εμφάνιση πουλιά. Ωστόσο, οι θαμνοψάλτες, πέρα από το να είναι μονογαμικοί – από μια Βικτοριανή οπτική γωνια- έχουν σοκαριστικά χαλαρά ήθη, με το θηλυκό να ζευγαρώνει με περισσότερα από άνα αρσενικά. Πως θα χειριζόταν ο κληρικός Morris αυτή τη σκανδαλώδη αλήθεια?

Ο Tim Birkhead, καθηγητής συμπεριφορικής οικολογίας και ιστορίας της επιστήμης στο πανεπιστήμιο Sheffield, Αγγλία, έχει αφιερώσει σχεδόν 40 χρόνια στη μελέτη της ελεύθερης σεξουαλικότητας των πουλιών. Από την εποχή του Δαρβίνου έως τα τέλη της δεκαετίας του 1960, θεωρούνταν ότι τα αρσενικά ζώα ανταγωνίζονταν για τις θηλυκές συντρόφους, με τα δυνατότερα και πιο ελκυστικά αρσενικά να γονιμοποιούν τις περισσότερες θηλυκές, ενώ τα θηλυκά έψαχναν μόνο για την ασφάλεια της μονογαμίας, οπότε και συζεύγονταν με πολλαπλούς συντρόφους μόνο όταν αναγκάζονταν. Ωστόσο, η μη καθωσπρεπεί αλήθεια που σταδιακά έχει αποκαλυφθεί είναι ότι τα θηλυκά των περισσότερων ειδών ψάχνουν ενεργά πολλαπλούς συντρόφους για να συζευχθούν, μια εξελικτική στρατηγική για να εξασφαλίσουν το καλύτερο σπέρμα για τη γονιμοποίηση των αυγών τους.

Στην πραγματικότητα, η αντιπαλότητα μεταξύ των αρσενικών και οι προτιμήσεις των θηλυκών επεκτείνεται πέρα από την καθεαυτό σεξουαλική πράξη. Μέσα στο θηλυκό, τα σπερματοζωάρια από διαφορετικά αρσενικά μάχονται για το πιο θα επικρατήσει – αυτό ονομάζεται ανταγωνισμός σπέρματος. Παράλληλα, το θηλυκό μπορεί να έχει τη δυνατότητα να επιλέγει τα σπερματοζωάρια που είναι καλύτερα γι΄αυτό – αυτό ονομάζεται επιλογή σπέρματος. Αυτή είναι η πραγματική μάχη των φύλων. Τα αρσενικά και θηλυκά του κάθε είδους βρίσκονται διαρκώς κλειδωμένα σε έναν αγώνα προκειμένου να εξελίξουν παραπέρα το ένα το άλλο, με την αναπαραγωγική τους ανατομία και συμπεριφορά να αλλάζουν ώστε να πετύχουν τους αντιμαχόμενους σκοπούς τους: μέγιστη γονιμοποίηση έναντι της καλύτερη γονιμοποίηση.

Οι καινοτόμες αυτές ιδέες μόλις που εμφανίζονταν όταν ο Tim Birkhead αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο το 1972. “ Απλά αισθάνομαι απερίγραπτα τυχερός που βρέθηκα στη σωστή ηλικία, στο σωστό μέρος και στη σωστή χρονική στιγμή”, λέει.

Το αρχικό ενδιαφέρον του Tim ήταν τα θαλάσσια πουλιά. Το 1972, ξεκίνησε μια μελέτη για την παρακολούθηση των οξύραμφων θαλάσσιων πουλιών (guillemots) στο Skomer Island, ένα φυσικό καταφύγιο στην Ουαλία. Εξέτασε τους ρυθμού επιβίωσης των ενηλίκων και ανώριμων και τη ηλικία της πρώτης αναπαραγωγής και αναπαραγωγικής επιτυχίας. Εκτίμησε, επίσης, τις επιδράσεις της μόλυνσης του πετρελαίου και της κλιματικής αλλαγής στον πληθυσμό. Παρόλο που η μελέτη συνεχίζεται και επιστρέφει τακτικά στο Skomer Island, το επίκεντρο της έρευνας του σταδιακά μετατοπίσθηκε προς τη μελέτη του φύλου. Συγκεκριμένα, την μετα-συζευκτική σεξουαλική επιλογή.

Η έρευνα του Tim Birkhead έχει βοηθήσει στην ανδιαμόρφωση της κατανόησης που έχουμε σχετικά με τα συστήματα ζευγαρώματος των πουλιών. Γιατί πρέπει ένα πουλί ή ένα άτομο να συζεύγνυται με περισσότερους από ένα συντρόφους? Τι καθορίζει ποιο αρσενικό γονιμοποιεί τα αυγά ενός θηλυκού όταν το θηλυκό έχει συζευχθεί με περισσότερους από ένα συντρόφους? Και πως επιλύονται οι σεξουαλικές διαμάχες? Σκοπός της έρευνα του είναι να εξετάσει τι συμβαίνει στα σπερματοζωάρια του αρσενικού εντός της αναπαραγωγικής οδούς του θηλυκού και να διερευνήσει της σημασίας του ανταγωνισμού των σπερματοζωαρίων και της επιλογής των σπερματοζωαρίων στον καθορισμό του ποιο αρσενικό γονιμοποιεί τα αυγά.

Στην συνεχή του αναζήτηση να ερευνά τη φύση της σεξουαλικότητας, ο Tim Birkhead θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας παπαράτσι της φύσης- ταξιδεύοντας σε απομακρυσμένα νησιά με ελάχιστες ανέσεις με την ελπίδα να συλλάβει το ζευγάρωμα των πουλιών, και όταν αυτό συμβαίνει, να μεταφέρει τις πιο προσωπικές λεπτομέρειες και φωτογραφίες τους σε σελίδες επιστημονικών περιοδικών.

Το πάθος του Tim για τα πουλιά πηγαίνει αρκετά πίσω- όταν ήταν 11 χρονών. “ Σε κάποιες αξέχαστες διακοπές στην Ουαλία, ο πατέρας μου με πήρε και πήγαμε σε ένα μικρό νησί που λέγεται Bardsey Island- ένα από τα πιο όμορφα μέρη του κόσμου, με πολλά υπέροχα πουλιά. Καθώς γυρνούσαμε πίσω στο τέλος της μέρας, ένας νεαρός άνδρας καθόταν κοιτάζοντας μέσα από το τηλεσκόπιο με ένα σημειωματάριο και ο πατέρας μου με κοίταξε και είπε: ‘ Θα μπορούσες κι εσύ να κάνεις κάτι παρόμοιο όταν μεγαλώσεις΄.”

Αλλά ο Tim δεν είναι πάντα ο παρατηρητής. Συχνά, είναι ο ίδιος το κέντρο του ενδιαφέροντος. Ένας καλός επιστήμονας πρέπει να είναι σε θέση να μεταφέρει την έρευνα του και να δεσμεύει το ακροατήριο, και ο Tim κάνει ακριβώς αυτό: απεικονίζει την επιστήμη με πολλές ιστορίες, και είναι έξυπνος, αστείος, με πειθώ και πολύ κατανοητός. Στην πραγματικότητα, είναι ένας από εκείνους τους δασκάλους των οποίων οι διαλέξεις θα έπρεπε να γίνονται νωρίς το πρωί ώστε να έχουν ένα καλό λόγο οι μαθητές να ξυπνούν. Τι κάνει τα μαθήματά του τόσο ιδιαίτερα? Ο ενθουσιασμός του είναι σίγουρα κομμάτι της απάντησης.

Τα μαθήματα που γίνονται στη φύση και τα σεμινάρια είναι οι προτιμώμενοι μέθοδοι διδασκαλίας του Tim.”Νομίζω ότι η διανοητική ανάπτυξη περιστρέφεται σε μεγάλο βαθμό γύρω από την προσωπική συναναστροφή. Τα σεμινάρια είναι σημαντικά για τους μαθητές ώστε να ακούσουν εμάς να μιλάμε σε αυτούς, και για αυτούς να απαντήσουν ώστε να τους βοηθήσουμε να διαμορφώνουν τα επιχειρήματα τους. Στα μαθήματα στη φύση, όμοια. Μου αρέσει να κάνω μαθήματα στη φύση επειδή μπορείς να δεις τα παιδιά να ωριμάζουν εκείνη τη βδομάδα. Η πρώτη μέρα είναι απογοητευτική, αλλά ως το τέλος της βδομάδας οι μαθητές είναι φανταστικοί. Ωστόσο, οι μαθητές έχουν πρόβλημα στο να συγκρατούν όσα έμαθαν και τον ενθουσιασμό τους, οπότε και όταν επιστρέφουν το Σεπτέμβριο είναι σαν να μην είχε συμβεί το μάθημα. Πιστεύω ότι πρέπει να κάνουμε τέσσερα ή πέντε μαθήματα στη φύση, και ως το τέλος αυτού του διαστήματος αρκετή από την πληροφορία, τον ενθουσιασμό και τον τρόπο να κάνεις επιστήμη θα τους έχει μείνει”.

Το να δουλεύεις στο χώρο της επιστήμης είναι σημαντικό, αλλά εξίσου σημαντικό είναι και να την καταλαβαίνεις. “Το μάθημα ιστορία της επιστήμης που διδάσκω έχει σχέση με το πως να κάνεις επιστήμη και τι σημαίνει να είναι κανείς επιστήμονας. Προσπαθώ να διδάξω το μάθημα με ένα μη συμβατικό τρόπο: Δεν αφήνω τους μαθητές μου να κρατάνε σημειώσεις επειδή θέλω να με ακούν, να εμπνέονται από αυτά που τους λέω και στη συνέχεια να φεύγουν και να κάνουν το απαραίτητο διάβασμα. Σε μία από τις κύριες αξιολογήσεις του μαθήματος, τους πηγαίνω σε ένα μέρος όπου, βάση του διαβάσματος τους και μίας παράθεσης που τους δίνω, έχουν να οργανώσουν ένα συνέδριο εκείνη τη μέρα. Εξαρτάται εξ ολοκλήρου από κείνους πως θα μεταφράσουν την παράθεση και θα φτιάξουν την παρουσίαση, και καθένας το κάνει με αρκετά διαφορετικό τρόπο. Μαθαίνουν για την ιστορία της επιστήμης ακούγοντας τους συμμαθητές τους”.

Ο Tim επίσης χαίρεται να μοιράζεται τον ενθουσιασμό του για την επιστήμη με μαθητές σχολείου.” Πριν δύο ή τρεις βδομάδες είχα μια ομιλία σε ένα σχολείο και οι μαθητές ήταν εξαιρετικά ώριμοι. Όπως είπα, το μεγαλύτερο κομμάτι της έρευνάς μου σχετίζεται με τη σεξουαλική επιλογή και την αναπαραγωγή, και ήμουν λίγο διστακτικός να μιλήσω σε 16-χρονα και 17-χρονα σχετικά με την αναπαραγωγή, αλλά οι μαθητές ήταν φανταστικοί. Έκαναν πραγματικά πρωτότυπες ερωτήσεις και δεν υπήρχαν καθόλου ανόητα χαχανητά. Πιστεύω ότι με μία ομάδα σαν αυτή, μπορείς πραγματικά να μεταδώσεις τι είναι επιστήμη, παρόλο που με άλλο τύπο παιδιών μπορεί να ήταν δύσκολο.

Τι θα έκανε ο αιδεσιμότατος Morris με αυτή την ομιλία, αναρωτιέμαι? Ίσως εν τέλει να κατέληγε ότι θα ήταν καλύτερα να κατηχεί του θαμνοψάλτες σχετικά με τους ενάρετους τρόπους του ανθρώπου.

Το άρθρο βασίζεται σε μία συνέντευξη με τον Tim Birkhead, καθώς και στη διάλεξή του ΄Δαρβίνος και μετα-συζευκτική σεξουαλική επιλογή΄ στο 11ο Συνέδριο Επιστήμης και Κοινωνίας με διοργανωτές τους EMBL / EMBO: Η Διαφορά μεταξύ των Φύλων- Από τη Βιολογία στη Συμπεριφορά, στις 5-6 Νοεμβρίου 2010.

Download

Download this article as a PDF