Τι σκότωσε το μαλλιαρό μαμούθ; Understand article

Μετάφραση: Ζαχαροπούλου Όλγα (Olga Zacharopoulou). Οι κλιματικές αλλαγές δεν είναι κάτι καινούριο. Η Caitlin Sedwick περιγράφει πως ένα υπολογιστικό μοντέλο βοηθάει τους…

42 χιλιάδες χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της τελευταίας εποχής παγετώνων εξέλιξης της Πλειστόκαινης περιόδου, τα μαλλιαρά μαμούθ ηχούσαν στις παγωμένες στέπες της Ευρασίας. Τα τεράστια κτήνη ευημερούσαν στην άγονη τούντρα της τελευταίας εποχής των παγετώνων, έχοντας προσαρμοστεί σε θερμοκρασίες που θα πάγωναν τα δάχτυλα των ποδιών κάθε άτριχου πιθήκου. Παρόλα αυτά, μέχρι τα μέσα της Ολόκαινης περιόδου, 6000 χρόνια πριν, οι παγετώνες είχαν περιοριστεί και το Ευρασιατικό μαμούθ ήταν στα όρια του αφανισμού. Εξαφανίστηκαν ολοκληρωτικά, λέει ο David Nogués-Bravo και οι συνάδελφοί του, από τις κλιματικές αλλαγές – και με τη βοήθεια του ανθρώπου.

Από τότε που ο Mikhail Adams ανακάλυψε τα πρώτα απολιθωμένα λείψανα μαλλιαρού μαμούθ στη Ρωσία το 1806, οι επιστήμονες διαφωνούσαν για το τι έγινε σε αυτόν τον αρχαίο συγγενή του Ασιατικού ελέφαντα (Gross, 2006). Μήπως εξαφανίστηκε επειδή το φυσικό του περιβάλλον εξέλειψε, καθώς το κλίμα του πλανήτη έγινε πιο ζεστό και άλλαξε η βλάστηση και οι ατμοσφαιρικές συνθήκες; Ήμήπως οι παρείσακτοι άνθρωποι στις πεδιάδες της Ευρασίας το κυνήγησαν στον αφανισμό του; Αυτό είναι ένα ερώτημα δύσκολο να απαντηθεί, επειδή η υποχώρηση των παγετώνων στο τέλος της Πλειστόκαινης περιόδου, όχι μόνο άλλαξε το βιότοπο των ζώων αλλά επιπλέον επέτρεψε σε ομάδες πρωτόγονων ανθρώπων να μεταναστεύσουν βόρεια από τη νότια Ευρασία, πιθανώς κυνηγώντας κάθε θήραμα που συναντούσαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Ενώ προηγούμενες προσπάθειες για να εξηγήσουν τι συνέβη στα μαμούθ ήταν κυρίως περιγραφικά συμπεράσματα βασισμένα σε διαθέσιμα δεδομένα, οι Nogués-Bravo et al (2008) χρησιμοποίησαν τα δεδομένα για να παράγουν ποσοτικές εκτιμήσεις για την αλληλεπίδραση μεταξύ της εξαφάνισης των μαμούθ, της θέρμανσης του κλίματος και του κυνηγιού.

Για να μελετήσουν τους παράγοντες που συντέλεσαν στον αφανισμό των μαμούθ, οι συγγραφείς μοντελοποίησαν το κλίμα σε περιοχές που κατοικούσαν τα μαμούθ κατά τη διάρκεια πολλών περιόδων της τελευταίας εποχής των παγετώνων. Το μοντέλο τους συνέδεσε τα αρχεία απολιθωμάτων – τα οποία δίνουν την κατανομή και την ηλικία των λειψάνων των μαμούθ – με προσομειωμένους χάρτες της μέγιστης μέσης θερμοκρασίας, της μέσης χαμηλότερης θερμοκρασίας και της μέσης βροχώπτωσης στην Ευρασιατική ήπειρο για τρεις περιόδους κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου παγετώνων στην Πλειστόκαινη (42 000, 30 000 και 21 000 χρόνια πριν) και σε μια χρονική περίοδο των μεσοπαγετώνων, στη μέση της Ολόκαινης περιόδου (6000 χρόνια πριν). Μετέπειτα, εφάρμοσαν τα κλιματικά μοντέλα στην Ευρασιατική ήπειρο 126 000 χρόνια πριν (η προηγούμενη φορά που ο πλανήτης είχε θερμανθεί μεταξύ δύο περιόδων παγετώνων). Όλα αυτά τα δεδομένα επέτρεψαν στην ομάδα να υπολογίσει τα χαρακτηριστικά και την έκταση του βιότοπου που προτιμούσαν τα ζώα στις περιόδους που μελετήθηκαν.

Τα ευρήματα των συγγραφέων δείχνουν ότι τα μαμούθ έζησαν μια καταστροφική απώλεια βιότοπου : καθώς οι τελευταίοι παγετώνες υποχωρούσαν και ο πλανήτης θερμαινόταν, το 90% των βιότοπων στους οποίους αυτά τα ζώα κατοικούσαν πριν, εξαφανίστηκε. Η κύρια περιοχή κατοικίας των μαμούθ σταδιακά συρρικνώθηκε από 7.7 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα 42000 χρόνια πριν (στα μέσα της τελευταίας περιόδου παγετώνων) σε 0.8 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα 6000 χρόνια πριν. Τα ζώα ήταν περιορισμένα σε απομακρυσμένες εκτάσεις εντοπισμένες σε ολόκληρη την Ευρασία και σε μικρές περιοχές που συνωστίζονται στα βόρεια παράκτια εδάφη.

Αν και ο παραλίγο αφανισμός των βιότοπων τους πρέπει να δημιούργησε μεγάλη πίεση στα είδη, η κατάσταση εμφανίζεται ακόμα πιο δύσκολη κατά τη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου υποχώρησης των παγετώνων, 126000 χρόνια πριν, όταν υπήρχαν μόνο 0.3 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα καλής ποιότητας βιότοποι. Εκείνη την περίοδο, τα είδη μάλλον ήταν στα πρόθυρα της εξαφάνισης, καθώς οι γεωγραφικά απομονωμένες ομάδες βίωναν μείωση στη γενετική ποικιλομορφία. Αλλά ακόμα και έτσι, τα μαμούθ κατάφεραν να επιβιώσουν τη σκληρή δοκιμασία. Τι διαφορετικό συνέβη στην Ολόκαινη; Οι εναπομείναντες αγέλες μαμούθ ήρθαν αντιμέτωπες με έναν εχθρό που δεν υπήρχε 126 000 χρόνια πριν : τους ανθρώπους-κυνηγούς.

Ο άνθρωπος εξελίχθηκε στη σημερινή του μορφή κατά τη διάρκεια της Πλειστόκαινης περιόδου και μετανάστευσε βόρεια με την τελευταία υποχώρηση των παγετώνων, κυνηγώντας μαμούθ καθώς προχωρούσε. Από τα μέσα της Ολόκαινης περιόδου, οι πληθυσμοί των μαμούθ ήταν τόσο ευάλωτοι που δε χρειαζόταν πολύ πίεση από το κυνήγι για να εξαφανιστούν. Η πιο αισιόδοξη εκτίμηση των συγγραφέων για τον πληθυσμό των μαμούθ και την πυκνότητα τους, δείχνει ότι αν κάθε άνθρωπος σκότωνε τουλάχιστον ένα μαμούθ κάθε 3 χρόνια, το είδος θα εξαφανιζόταν. Πιο απαισιόδοξες προβλέψεις δείχνουν πως η απώλεια ενός μαμούθ κάθε 200 χρόνια (ανά άνθρωπο στην περιοχή του) μπορεί να χάραξε τη μοίρα του ζώου.

Επιπλέον στοιχεία που θα υποστηρίζουν το συμπέρασμα των συγγραφέων ότι οι πληθυσμοί των μαμούθ έγιναν ευάλωτοι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και το ανθρώπινο κυνήγι απλά τους αποτελείωσε, μπορεί ακόμα να αποκαλυφθούν . Για παράδειγμα, το μοντέλο για τους βιοτόπους των συγγραφέων μιλάνε για νέες περιοχές στην Ευρασία όπου απολιθώματα μαμούθ μπορεί να βρεθούν. Αποστολές σε αυτές τις τοποθεσίες θα μπορούσαν να καθορίσουν αν πληθυσμοί μαμούθ ζούσαν εκεί και να προσφέρουν περισσότερα στοιχεία για να βοηθήσουν τους ερευνητές στην αλλαγή από την ποιοτική εξήγηση των δεδομένων στην ποσοτική.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο PLoS Biology και αναδημοσιεύεται με τη σχετική άδεια.

Download

Download this article as a PDF