Διδασκαλία «εν κινήσει» Inspire article

Μετάφραση: Μυρτώ Αρετή Κωσταδήμα (Myrto Kostadima). Η Jeanne Keweloh είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια, η οποία πηγαίνει οπουδήποτε τη χρειάζονται για να μοιραστεί το πάθος της για…

Όταν ένας καθηγητής είναι άρρωστος ή σε άδεια σε κάποιο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Κάτω Σαξονία (Γερμανία), η Jeanne Keweloh έρχεται να σώσει την κατάσταση. Αναλαμβάνει την τάξη και διδάσκει βιολογία, χημεία ή/και φυσική ανάλογα με τις ανάγκες του σχολείου. Δύο ή τρεις μήνες αργότερα μετατίθεται σε άλλο σχολείο και ξεκινάει από την αρχή. «Το να είσαι καθηγήτρια εν κινήσει δεν είναι εύκολο», λέει. «Έχω ένα καινούριο σχολείο κάθε λίγους μήνες – μερικές φορές περισσότερα από ένα σχολεία παράλληλα – και κάθε σχολείο έχει το δικό του χαρακτήρα. Υπάρχουν καινούριοι μαθητές, καινούριοι συνάδελφοι και καινούρια θέματα να διδάξω, επειδή, παρόλο που υπάρχει μία κοινή διδακτέα ύλη για όλα τα σχολεία της Κάτω Σαξονίας, το κάθε σχολείο αναπτύσσει τη δική του λεπτομερή διδακτέα ύλη μέσα σε αυτά τα πλαίσια.

Περιστασιακά, παρακολουθώ τα μαθήματα των καθηγητών πριν ξεκινήσω, έτσι ώστε να έχω μια ξεκάθαρη ιδέα. Γενικά, όμως, συναντώ τον καθηγητή που αντικαθιστώ είτε προς το τέλος της παραμονής μου ή καθόλου, ώστε να ανακαλύπτω τα πράγματα μόνη μου. Συνήθως ο διευθυντής κι εγώ συμφωνούμε για το πως θα προχωρήσω. Φυσικά, θα πρέπει να εξασφαλίσω ότι η βαθμολογία μου είναι δίκαιη, επομένως ελέγχω προηγούμενους βαθμούς για καθοδήγηση και συζητώ ορισμένες περιπτώσεις με τον επικαφαλής καθηγητή εφόσον αυτό καταστεί απαραίτητο. Επίσης μαθαίνω πολλά κι από τους συναδέλφους μου. Οι παλαιότεροι από αυτούς έχουν τεράστια εμπειρία και ορισμένες φορές επιζητώ τις συμβουλές τους ή παρακολουθώ τα μαθήματά τους για να δω πώς διδάσκουν. Απαιτείται πολλή ενέργεια και πρέπει να προσαρμόζομαι σε κάθε σχολείο πολύ γρήγορα. Χρειάζεται πολλή δουλειά σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και μετά η ίδια διαδικασία ακολουθείται στο επόμενο σχολείο!»

Αυτή η απότομη αλλαγή έχει και την καλή της πλευρά, παραδέχεται η Jeanne. «Τα σχολεία χαίρονται που με έχουν, γιατί αντικαθιστώ κάποιον συνάδελφο που λείπει, επομένως όλοι τους είναι ευγενικοί και με βοηθάνε. Στην περίπτωση δε που νιώσω ότι δεν είναι το σχολείο των ονείρων μου, δεν είναι και τόσο μεγάλο το πρόβλημα, αφού, θα βρίσκομαι εκεί για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ένα ακόμη πλεονέκτημα είναι ότι γνωρίζω πολύ κόσμο και μπορώ να συγκρίνω τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το εκάστοτε σχολείο. Επομένως, έχω τη δυνατότητα να διακρίνω τι είναι αποτελεσματικό και τι όχι. Αυτό εφαρμόζεται και στον δικό μου τρόπο διδασκαλίας, κάτι που είναι πολύ σημαντικό. Μπορώ να καταλάβω σε ποιο περιβάλλον λειτουργώ καλύτερα και για ποιο λόγο. Συνεπώς, διδάσκομαι συνεχώς από αυτή την εμπειρία.»

Η εμπειρία διαφορετικών προσεγγίσεων στη διδασκαλία – και διαφορετικής κουλτούρας – αποτέλεσε ένα μεγάλο κομμάτι της εκπαίδευσης της Jeanne, όχι όμως ως καθηγήτριας, αλλά ως επιστήμονα. Έδωσε εξετάσεις για το Baccalaureate στις πειραματικές επιστήμες (série D) στη Γαλλία, απέκτησε ένα πτυχίο (BSc) κι ένα μεταπτυχιακό (MSc) στη χημεία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) και ένα διδακτορικό (PhD) στη χημεία στη Γερμανία συνθέτοντας νέα στοιχεία και ελέγχοντας τη δομή τους. Τι την οδήγησε στο να εγκαταλείψει το εργαστήριο για μια αίθουσα διδασκαλίας; Μια οδυνηρή προσωπική εμπειρία και η επιθυμία να αναμειχθεί περισσότερο στον «αληθινό κόσμο», υποστηρίζει.

«Είχα μια μάλλον ασυνήθιστη και ιδιαίτερα σημαντική, αλλά συγχρόνως υπερβολικά δυσάρεστη εμπειρία στην προσωπική μου ζωή. Ο υιός μου, ο Albert, ήταν τριών ετών όταν διαγνώστηκε με όγκο στον εγκέφαλο. Τέθηκε σε θεραπεία και κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου της ζωής του πραγματικά ωρίμασε. Αυτό το θλιβερό γεγονός ξύπνησε μέσα μου έναν ενθουσιασμό για τα παιδιά και την ανάπτυξή τους και ενθάρρυνε την επιθυμία μου να συμμετέχω σε αυτή τη διαδικασία. Ένιωσα, ότι ως χημικός ήμουν πολύ απασχολημένη με το θέμα και πολύ απόμακρη από τον κόσμο.

«Ένιωσα τόσο αποκομμένη από τον έξω κόσμο και την πραγματική ζωή. Ευτυχώς είχα τη δυνατότητα να ξεκινήσω να διδάσκω επιστήμες ζωής, φυσικές επιστήμες και γεωλογία σ’ ένα διεθνές ιδιωτικό σχολείο στη Γερμανία με Αμερικανό διευθυντή, καθότι, η εμπειρία μου στη διδασκαλία προπτυχιακών φοιτητών κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου θα επαρκούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες.»

Αργότερα, η Jeanne ενημερώθηκε για την έλλειψη καθηγητών θετικών επιστημών στην Κάτω Σαξονία. «Αυτή η έλλειψη σήμαινε ότι δέχονταν και επιστήμονες με ελάχιστο χρόνο προϋπηρεσίας στη διδασκαλία τα τρία χρόνια. Προσόν το οποίο διέθετα. Επομένως, έκανα αίτηση για μια θέση καθηγητή, αλλά, πριν γίνω μέλος του προσωπικού ενός συγκεκριμένου σχολείου, θεώρησα ότι θα ήταν χρήσιμο να δοκιμάσω σε διάφορα σχολεία.»

Η Jeanne πιστεύει πως το ότι είναι επιστήμονας αποτέλεσε ένα επιπλέον προσόν. «Μπορώ να μεταδώσω το πάθος μου για την επιστήμη. Το γεγονός, ότι πέρασα πολλά χρόνια από τη ζωή μου σ’ ένα εργαστήριο, το κάνει πιο αξιόπιστο στα μάτια των μαθητών.»

Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της επιστημονικής της εκπαίδευσης, ήταν που ήρθε σε επαφή με μια μέθοδο που αργότερα της φάνηκε πολύ χρήσιμη στην κινητοποίηση των μαθητών, τη χριστουγεννιάτικη παράσταση. «Ο επιβλέπων του διδακτορικού μου στο Göttingen της Γερμανίας, Herbert W. Roesky, ήταν διάσημος για τις χριστουγεννιάτικες παραστάσεις χημείας και έγραψε ένα best seller γι’ αυτές (Roesky & Möckel, 1996). Υιοθέτησα την ιδέα για την τάξη όταν δίδασκα στο Gymnasium Ganderkesee ακριβώς πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων. Εκείνη τη χρονική περίοδο είχα την «ελευθερία» να αναμείξω τις τάξεις και ετοιμάσαμε τη γιορτή στον ελεύθερο χρόνο των μαθητών. Μαθητές ηλικίας 15 έως 17 χρονών παρουσίασαν εκπληκτικά πειράματα για τους συμμαθητές τους, ενώ νεώτεροι μαθητές ηλικίας 12 και 13 χρονών έκαναν πιο εύκολα πειράματα και διάβασαν μερικά αποφθέγματα, π.χ. των Goethe και Hermann Hesse, τα οποία συσχετίζονταν με τα πειράματα.»

«Οι μαθητές διάλεξαν τα πειράματα, προσπαθώντας φυσικά ο καθένας να επιλέξει το πιο εντυπωσιακό. Επομένως, υπήρξε άπλετος ενθουσιασμός για όλους.»

“Που δεν κατέχει
κάθε στοιχείο
ποια δύναμη έχει
και ποιο σημείο,
δεν τα νικά τ’ αερικά.”
Γιοχαν Βολφγκανκγ Γκαίτε, Φάουστ Μέρος 1ο

Όντας συνεχώς έτοιμη για πρωτοπορίες, η Jeanne αγκάλιασε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Η/Υ) και την προοπτική που αυτοί φέρουν στην τάξη. «Το εργαστήριο πληροφορικής ανυψώνει πάντα το ηθικό όλων», ομολογεί. «Στη φυσική π.χ. οι Η/Υ ή οι ηλεκτρονικοί πίνακες μας βοηθούν να δουλέψουμε με κινούμενα σχέδια, ψηφιακά κουίζ ή σταυρόλεξα, τα οποία οι μαθητές λατρεύουν. Στο επίπεδο του λυκείου, όταν μιλάμε για αιμοσφαιρίνη, δρεπανοκυτταρική αναιμία και μεταφορά οξυγόνου στο αίμα, μου αρέσει να δουλεύω με προγράμματα που παρέχουν τρισδιάστατες εικόνες μοριακών δομών, όπως το RasMol ή το RasWin^w1. Το να δουλεύεις με μακρομόρια σε τρισδιάστατη μορφή μπορεί να είναι πολύ διασκεδαστικό.»

Όσο χρήσιμες κι αν είναι αυτές οι στρατηγικές, η Jeanne ενδιαφέρεται επίσης να αναδείξει τη σημασία της διδασκαλίας των μεθόδων και των θεωριών της επιστήμης. «Στη Γερμανία τα νέα προγράμματα μαθημάτων για την επιστήμη δίνουν έμφαση στην πειραματική πλευρά της διδασκαλίας. Αυτό σκοπεύει στο να μπορούν οι μαθητές να βιώσουν τι σημαίνει «πειραματικές επιστήμες». Από τη στιγμή δε που έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάσουν τα δικά τους πειράματα, η διδασκαλία γίνεται αλληλεπιδραστική και όχι πια μονόπλευρη. Τα νέα προγράμματα μαθημάτων τονίζουν επίσης θεωρητικές πτυχές, κάτι το οποίο είναι εκπλητκικό, διότι οι έννοιες είναι πολύ σημαντικές στην επιστήμη. Εάν τις κατανοήσεις, δε χρειάζεται να αποστηθίσεις πολλά», παραδέχεται η Jeanne καθώς και οι μαθητές της.

«Οι αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες είναι ένας υπέροχος τρόπος για να δώσεις κίνητρο στους μαθητές και να τους βοηθήσεις να κατανοήσουν τη θεωρία», εξηγεί. «Ένα καλό παράδειγμα για το μάθημα της φυσικής είναι η αυτοσχέδια μπαταρία: είτε αυτή ονομάζεται ρολόι πατάτας^w2, λεμονιού ή λάσπης έχει πάντα τεράστια επιτυχία. Και αποτελεί έναν τόσο ωραίο τρόπο για να εξηγήσεις τη διαφορά δυναμικού, διότι δε δουλεύει, εάν τοποθετήσεις το ίδιο μέταλλο και στις δύο πλευρές.»

«Στο μάθημα της βιολογίας μεγάλη επιτυχία για μικρούς και μεγάλους έχει η αφαίρεση του ίδιου τους του DNA. Είναι πλέον κλασσικό. Σε όποια τάξη κι αν τρέξω το πείραμα, οι μαθητές φεύγουν κρατώντας τα γυάλινα φυαλίδια με πρόσωπα που ακτινοβολούν, σαν να είχαν μόλις συναντήσει τον Άγιο Βασίλη! Συνήθως, προσκαλώ και τους διευθυντές σε αυτό το πείραμα και πάντα εκπλήσσονται από την καλή διάθεση μεταξύ των μαθητών.

Για την Jeanne, οι αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες δεν περιορίζονται σε επιστημονικά πειράματα. «Άλλη μια εύκολη, αλλά έξοχη ιδέα για τους νεαρούς μαθητές βιολογίας είναι να τους επιτρέψεις να κατασκευάσουν το δικό τους φυτικό κύτταρο. Εάν το σχολείο έχει μάθημα καλλιτεχνικών, αυτό μπορεί να επιτευχθεί από κοινού. Οι μαθητές συνήθως φτιάχνουν μια υπέροχη συλλογή από όμορφα κύτταρα, τα οποία είναι φτιαγμένα από διάφορα υλικά – έχουν τεράστια φαντασία! Επίσης, η διεπιστημονικότητα μπορεί να παίξει ρόλο σε μεγαλύτερα έργα, όπως σε επιστημονικές εκθέσεις, οι οποίες έχουν πάντα τεράστια επιτυχία. Αυτά τα έργα μπορεί να περιλαμβάνουν κομμάτια τέχνης που αντιπροσωπεύουν το ηλιακό σύστημα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηφαίστεια κ.ά.»

Ψάχνοντας πάντα καινούριες ιδέες, η Jeanne αναζητά νέες ευκαιρίες για τη δική της εκπαίδευση, παρόλο που οι αναπληρωτές καθηγητές πρέπει να βρίσκουν από μόνοι τους χρηματοδότηση για να παρακολουθήσουν τέτοια προγράμματα.

«Τα προγράμματα εκπαίδευσης καθηγητών είναι πολύ χρήσιμα, καθώς, σου παρέχουν την απαιτούμενη απόσταση για να αξιολογήσεις τη δουλειά σου και τη δυνατότητα να καλυτερεύσεις την ποιότητά της με νέες ιδέες και τεχνικές. Παρακολούθησα πρόσφατα ένα LearningLab για τον κυτταρικό κύκλο και τις ασθένειες^w3, «Τα προγράμματα εκπαίδευσης καθηγητών είναι πολύ χρήσιμα, καθώς, σου παρέχουν την απαιτούμενη απόσταση για να αξιολογήσεις τη δουλειά σου και τη δυνατότητα να καλυτερεύσεις την ποιότητά της με νέες ιδέες και τεχνικές. Παρακολούθησα πρόσφατα ένα LearningLab για τον κυτταρικό κύκλο και τις ασθένειες^w4 στη Χαϋδελβέργη (Γερμανία). Περιλάμβανε ένα συνδυασμό σεμιναρίων και πρακτικών. Διδαχθήκαμε καινοτόμο και εμπευσμένη διδασκαλία των επιστημών σε μια πολύ ευχάριστη ατμόσφαιρα και συναντήσαμε επιστήμονες, αλλά και συναδέλφους απ’ όλη την Ευρώπη. Αυτό που βρίσκω πολύ χρήσιμο ως καθηγήτρια, είναι, συνήθως, τα μικρά πειράματα, τα οποία δεν είναι δύσκολο να ετοιμάσεις, τρέξεις και χρηματοδοτήσεις και τα οποία μπορώ εύκολα να εντάξω στα μαθήματά μου ανά πάσα στιγμή. Φυσικά και τα πιο περίπλοκα πειράματα είναι εξίσου χρήσιμα, διότι παρέχουν βαθειά αντίληψη ενός καινούριου πεδίου ή αναδεικνύουν σημαντικές έννοιες, αλλά είναι δύσκολο για κάποιον να τα τρέξει. Το καλό με τα προγράμματα εκμάθησης του ELLS είναι, ότι μας παρέχουν και τα δύο.»

Η Jeanne καταλήγει για τους δασκάλους και τους μαθητές: «Η διασκέδαση είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη διαδικασία εκμάθησης. Χωρίς διασκέδαση η πόρτα είναι κλειστή, ενώ με διασκέδαση είναι ανοιχτή.»

Download

Download this article as a PDF