Συνέντευξη με τον Steve Jones: η απειλή του δημιουργισμού Understand article

Author(s): Vienna Leigh

Μετάφραση: Έλενα Νταβίντοβα (Elena Davidova), Φοιτήτρια Βιολογίας, ΕΚΠΑΠαναγιώτης Στασινάκης Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Βιολόγος - ΜΔΕ. Ο Steve Jones συζητά…

Steve Jones
Χορηγία εικόνας από EMBL Photolab

Υπάρχει μια ανησυχητική τάση που εξαπλώνεται στην Ευρώπη. Έχουμε συνηθίσει να ακούμε για τις έντονες αντιπαραθέσεις που συσχετίζονται με τη διδασκαλία της εξέλιξης στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα, αλλά όχι αποκλειστικά, στη ζώνη της Βίβλου (κυρίως Νότια Αμερική). Όμως, το Νοέμβριο του 2006 σε ένα άρθρο στην επιστημονική επιθεώρηση Nature, οι Almut Graebsch και Quirin Schiermeier εξέφραζαν την ανησυχία τους, πως η διδασκαλία εναλλακτικών θεωριών στα σχολεία δεν είναι ένα θέμα που απασχολεί μόνο την άλλη πλευρά του Ατλαντικού (Graebsch & Schiermeier, 2006).

Και δεν ήταν οι πρώτοι που το παρατήρησαν. Το 2006 η Βασιλική Εταιρεία (Royal Society), η Εθνική Ακαδημία Επιστημών του Ηνωμένου Βασιλείου, εξαπέλυσε επίθεση στο δημιουργισμό, ανησυχώντας για το γεγονός ότι η ιδέα κέρδιζε έδαφος στα σχολεία και τα πανεπιστήμια σε όλη την επικράτεια της χώρας. Επιστράτευσαν τον Καθηγητή Γενετικής Steve Jones, από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (University College London – UCL), να δώσει δημόσια διάλεξη με θέμα: ‘Γιατί η εξέλιξη είναι σωστή και ο δημιουργισμός λάθος’.

Ο Steve, συγγραφέας αρκετών δημοφιλών βιβλίων γενετικής, συμπεριλαμβανομένων και των “In The Blood” και “The Language of the Genes”, πραγματοποιεί πολλές διαλέξεις σχετικά με την εξέλιξη, σε σχολεία, πανεπιστήμια, συνέδρια και ερευνητικά ινστιτούτα. Είναι ανήσυχος – και αρκετά αμήχανος – με την αυξανόμενη επιρροή ομάδων δημιουργιστών στην Ευρώπη.

“Είναι μυστήριο”, λεει. “Στα 30 με 40 χρόνια που μιλάω στα ακροατήρια για την εξέλιξη, ποτέ δε μου τέθηκε κάποια ερώτηση για το δημιουργισμό. Όμως, τα τελευταία χρόνια τέτοια ερωτήματα είναι πια κοινότυπα.”

O Steve εκτιμά ότι έχει δώσει διαλέξεις σε περισσότερους από 100.000 μαθητές σχολείων κατά τη διάρκεια της καριέρας του, και είναι εκπρόσωπος του UCL στο Κέντρο Εκμάθησης Επιστημών (Science Learning Centre) του Λονδίνου, το οποίο προσφέρει επιμορφωτικά σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς θετικών επιστημώνw1. Συχνά κάνει εκπομπές στο ραδιοφωνικό σταθμό του BBC, παρουσίασε στην τηλεόραση σειρά έξι επεισοδίων και εμφανιζόταν σε ποικίλα τηλεοπτικά προγράμματα ενώ γράφει συχνά στην εφημερίδα The Daily Telegraph τη στήλη ‘View from the Lab’ όπου καταπιάνεται με διάφορα επιστημονικά θέματα.

Ερνστ Χέγκελ, Γενεαλογικό Δέντρο
της Ανθρώπινης Φύσης, από το
TheEvolutionofMan, 1910,
πέμπτη έκδοση
Εικόνα Δημόσιας άδειας

“Θα πρέπει να επαγρυπνούμε. Το άρθρο των Graebsch και Schiermeier αναφέρει παραδείγματα σχολείων στη Γερμανία όπου διδάσκεται ο δημιουργισμός και ιδιαίτερα στην Ιταλία, όπου το 2004 η υπουργός παιδείας, Letizia Moratti, προκάλεσε αναταραχή όταν αφαίρεσε τη θεωρία της εξέλιξης από το ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων. Στη Βρετανία κατά το τέλος του 2006, ομάδα προ – δημιουργιστών με την επωνυμία «Αλήθεια στην Επιστήμη», απέστειλε ενημερωτικά πακέτα σε κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο Πολωνός Maciej Giertych, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οργάνωσε μία ενημερωτική ημερίδα για τους βουλευτές με τίτλο: “Διδάσκοντας τη θεωρία της εξέλιξης στην Ευρώπη, μήπως το παιδί σας προσηλυτίζεται μέσα στην τάξη; ”. Τον Οκτώβριο του 2007, ο Miroslaw Orzechowski, πρώην αναπληρωτής υπουργού παιδείας της Πολωνίας ανέφερε στην εφημερίδα GazetaWyborcza: “ Η θεωρία της εξέλιξης είναι ένα ψέμα. Είναι ένα λάθος το οποίο έχουμε νομιμοποιήσει ως μια κοινή αλήθεια.”

Στη συζήτηση μεταξύ δημιουργισμού και εξέλιξης, υπάρχουν διαφοροποιήσεις και σχετικά με την προέλευση της ζωής. Αυτοί που στηρίζονται στην πίστη θεωρούν πως η ζωή εμφανίστηκε, όπως το επισημαίνει ο Steve, “κάπως μαγικά, με όχι επιστημονικό τρόπο κάποια στιγμή στο αρκετά πρόσφατο παρελθόν’’, σε αντίθεση με την επιστημονική αντίληψη που υποστηρίζει την εξελικτική βιολογία. Παρ’ όλο που πολλές θρησκείες έχουν συμβιβάσει τις απόψεις τους με την εξέλιξη, υπάρχουν ακόμη πολλοί δημιουργιστές, με ευρύτερη επικράτηση στις πιο συντηρητικές περιοχές των ΗΠΑ, που πιστεύουν ότι η εξέλιξη αντιτίθεται στις αναφορές που καταγράφονται στις αντίστοιχες θρησκείες τους. “O δημιουργισμός είναι λάθος επειδή όλα όσα ισχυρίζεται αψηφούν αυτά που ξέρουμε για την επιστήμη,” εξηγεί ο Steve. “Αλλά οι άνθρωποι προσδοκούν – και φοβούνται – πάρα πολλά. Θέλουν απαντήσεις σε ερωτήματα τα οποία δεν απασχολούν την επιστημονική διερευνητική διαδικασία, όπως ‘υπάρχει Θεός;’ ή ‘τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος;’.”

Η αντιπαράθεση δεν είναι καινούργια. Οι εξελικτικές ιδέες όπως η κοινή καταγωγή και ο μετασχηματισμός των ειδών υπήρχαν από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Καθώς η βιολογική γνώση αυξανόταν κατά τον 18ο αιώνα, αναπτύχθηκαν αυτές οι ιδέες αμφισβητώντας την άποψη ότι ο φυσικός κόσμος ήταν φτιαγμένος με τη θέληση του Θεού. Η δημοσίευση του βιβλίου του Άγγλου φυσιοδίφη, Κάρολου Δαρβίνου (Charles Darwin), το 1859, On the Origin of Species ( «Η Καταγωγή των Ειδών») καθιέρωσε την εξέλιξη με κοινή καταγωγή ως την κυρίαρχη επιστημονική εξήγηση της παρατηρούμενης βιοποικιλότητας στη φύση.

“Οι Βικτωριανοί αρχικά είχαν ενδοιασμούς για την εξέλιξη, σκεπτόμενοι ότι ενδεχομένως αυτή η παραδοχή να μας έκανε λιγότερο ανθρώπινους. Στην πραγματικότητα όλα αυτά μας κάνουν περισσότερο ανθρώπους καθώς είμαστε τα μόνα ζώα στη γη τα οποία έχουν αναπτύξει την τέχνη, την ιστορία, την ομιλία. Μοιάζουμε πολύ με τους χιμπατζήδες, αλλά είναι προφανές πως είμαστε τελείως διαφορετικοί”, υποστηρίζει ο Steve.

“Γύρω στο 1870, μόλις μία δεκαετία αφότου ο Δαρβίνος δημοσίευσε το βιβλίο του, η αναστάτωση είχε καταλαγιάσει. Οι περισσότεροι κληρικοί ήταν μορφωμένοι και μπορούσαν να αντιληφθούν πως η αποδοχή της εξέλιξης δεν είχε να κάνει σε τίποτα με τη θρησκευτική τους πίστη. Τα δύο αυτά πράγματα απλά δεν συγκρούονται. Η Επιστήμη είναι αρκετά ισχυρή για να ασχολείται με αστείες θεωρίες που δεν μπορούν να αποδειχθούν.

Κάρολος Δαρβίνος (1809-1882)
σε γηραιότερη ηλικία. Φώτο από
by J. Cameron, 1869
Εικόνα Δημόσιας άδειας; Πηγή
Εικόνας: Wikimedia Commons

Μετά από 150 χρόνια η εξέλιξη γίνεται αποδεχτή ως η καλύτερη εξήγηση για την ανάπτυξη της ζωής στη Γη προωθώντας ξεκάθαρη κατανόηση των διεργασιών που εξηγούν την ποικιλία των οργανισμών. Γιατί μετά από αυτό κι ενώ διδάσκεται ως θεμελιώδης αρχή των μαθημάτων βιολογίας και επιστήμης, υπάρχει πίεση από κάπου που αναγκάζει ακόμα και τους πολιτικούς να αλλάζουν τις πολιτικές τους;

“ Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο δημιουργισμός άρχισε να συζητιέται ξανά και να αποκτά περισσότερο κοινό. Αυτό ήταν κυρίως αποτέλεσμα του φόβου για τη σύγχρονη βιολογία, αλλά και μερικές φορές συνέπεια των λανθασμένων ισχυρισμών αρκετών επιστημόνων. Όμως δε γνωρίζω γιατί σήμερα διαδίδεται με τόσο γρήγορο ρυθμό.”

Βεβαίως, είναι δίκαιο να παρουσιάζουμε και τις δύο πλευρές ενός νομίσματος, όμως θα μπορούσε να είναι καταστροφική η εμφάνιση μιας θεωρίας που στηρίζεται στη θρησκεία, ως εναλλακτική ενός επιστημονικού γεγονότος.

“ Δεν είμαι αντίθετος στη διδασκαλία του δημιουργισμού στα σχολεία” λεει ο Steve, “αλλά οφείλει να διδάσκεται σε θεολογικά μαθήματα.Εάν θέλεις να κάνεις αβασάνιστα δηλώσεις όντας αμαθής, μην το κάνεις σε ένα μάθημα βιολογίας.

Ο Steve ονομάζει το δημιουργισμό ‘αντι-επιστήμη’ . “Δε θα έρθω ποτέ σε αντιπαράθεση με ένα δημιουργιστή”, λέει. Νομίζουν πως 2 + 2 = 5, ή με λίγη προσπάθεια, ως συμβιβασμός, 4.1. Είμαι εξ ολοκλήρου σίγουρος ότι 2 + 2 = 4. Δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε. Εάν δεν αποδεχτούν τα φυσικά γεγονότα της ζωής, δεν έχουμε τίποτα να συζητήσουμε. Δε με νοιάζει τι πιστεύουν, εκτός κι αν έχουν κάποιες αποδείξεις, τις οποίες όμως δε διαθέτουν.

“ Δεν μπορώ να κατανοήσω πως είναι δυνατόν κάποιος επιστήμονας να πιστεύει στο δημιουργισμό,” λέει. “Στην Ευρώπη δεν υπάρχει η ίδια νοοτροπία μ’ εκείνη των ΗΠΑ, αλλά υπάρχει μία πιο εξεζητημένη επιχειρηματολογία: ‘δημιουργισμός με κολεγιακή μορφή’. Είναι η επιχειρηματολογία του ‘ευφυούς σχεδιασμού’: οι οργανισμοί θα πρέπει να έχουν σχεδιαστεί από κάποιον επειδή είναι πολύ περίπλοκοι. Αλλά ο Δαρβίνος έδειξε ότι η εξέλιξη είναι ένα εργοστάσιο που παράγει σχεδόν αδύνατα πράγματα.”

Πώς θα μπορούσαν επομένως να βοηθήσουν οι επιστήμονες και οι καθηγητές; “ Οι καθηγητές αισθάνονται πως η εξέλιξη δεν είναι απλώς ένας άλλος τομέας της βιολογίας- θεωρούν πως είναι κάτι ιδιαίτερο, κάτι για το οποίο πρέπει να είναι αρκετά προσεχτικοί. Μπαίνω στον πειρασμό να υποστηρίξω πως θα έπρεπε να κάνουν την εξέλιξη βαρετή. Θα πρέπει να την παρουσιάζουν ως ένα απλό αντικείμενο της βιολογίας, ένα γεγονός, παρά σαν κάτι συζητήσιμο ή αμφιλεγόμενο και κάπως ‘προκλητικό’.

“ Άλλο ένα πρόβλημα είναι το γεγονός ότι η εξέλιξη δε διδάσκεται σωστά, κυρίως επειδή οι καθηγητές δεν την έχουν διδαχθεί σωστά και επιπλέον δεν παρουσιάζεται με ικανοποιητικό τρόπο από τα σχολικά εγχειρίδια,” προσθέτει. “Τα υπόλοιπα αντικείμενα της βιολογίας παρουσιάζονται πολύ καλά, αλλά όταν φτάνουμε στην εξέλιξη, τα πράγματα γίνονται ασαφή. Υπάρχουν τα απαρχαιωμένα, κλασικά παραδείγματα – η διάστικτη πεταλουδίτσα, η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και οι σπίνοι του Δαρβίνου – αλλά κανένα καινούριο. Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν διδαχθεί τι είναι η σύγχρονη εξελικτική βιολογία.

“ Ο Δαρβίνος δε σκέφτηκε ποτέ ότι θα μπορούσε να βλέπει την εξέλιξη να υλοποιείται – πίστευε ότι είναι μία ιστορική οντότητα, ένα μοντέλο το οποίο κατόρθωνε να συσχετίσει πολλά φαινομενικά άσχετα γεγονότα σε μία ενιαία ολότητα – αλλά βεβαίως εμείς μπορούμε να τη δούμε να συμβαίνει. Στη σύντομη ιστορία του HIV, έχουμε το τέλειο παράδειγμα που ξετυλίγει τις δυνάμεις ολόκληρης της μηχανής του Δαρβίνου μπροστά στα μάτια μας. Θα ήταν πολύ χαρούμενος να δει τη δράση της εξέλιξης τόσο αδρά εκτεθειμένη”.

 

Μια ιστορία του δημιουργισμού

Του Dean Madden από το Εθνικό Κέντρο Βιοτεχνολογικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο του Reading, Ηνωμένο Βασίλειο.

Όταν ο Δαρβίνος ήταν προπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, η μελλοντική του καριέρα επηρεάστηκε έντονα από διάφορους επιστήμονες και ιδιαίτερα το γεωλόγο Adam Sedgwick και τον John Henslow, το βοτανολόγο που πρότεινε στο Δαρβίνο να συνοδέψει τον καπετάνιο FitzRoy στο HMS Beagle. Όπως συνηθιζόταν εκείνο τον καιρό από τους καθηγητές του Κέιμπριτζ, οι δύο επιστήμονες είχαν χειροτονηθεί εφημέριοι της εκκλησίας. Ήταν, επίσης, βαθιά αφοσιωμένοι Χριστιανοί. Ακόμα κι αυτοί, 30 περίπου χρόνια πριν την έκδοση του OriginofSpecies (Η Καταγωγή των Ειδών), αμφισβητούσαν την κατά γράμμα αλήθεια της Βίβλου. Στην Αγγλία η γενική αποδοχή της εξελικτικής θεωρίας του Δαρβίνου ήταν ραγδαία και η Αγγλικανική εκκλησία σύντομα συμβιβάστηκε με αυτήν. Οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη και την Αμερική, η θρησκευτική αντίδραση ήταν σιωπηλή: τυπικά η αντιπαράθεση δεν ήταν εάν οι φυσικές διεργασίες ή ο Θεός των Χριστιανών είχαν δημιουργήσει τα έμβια όντα, αλλά αν η δημιουργία ήταν αποτέλεσμα υπερφυσικής επενέργειας που επέδρασε διαμέσου της φύσης ή ήταν αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών ( ‘τι συνέβη;’ κι όχι ‘ποιος το έκανε;’ )

Η Καθολική ιεραρχία γενικά είχε υπάρξει συντηρητική αλλά το δυσβάστακτο βάρος των αποδείξεων ήταν τόσο μεγάλο που το 1996, ο Πάπας Παύλος ο 2ος (John Paul II) εξέδωσε μία ανακοίνωση στην οποία έλεγε πως η δουλειά των επιστημόνων παγκοσμίως: “… μας οδηγεί να αναγνωρίσουμε ότι η θεωρία της εξέλιξης είναι κάτι περισσότερο από μία απλή υπόθεση” (σε αντίθεση με πολλούς δημιουργιστές ο Πάπας καταλάβαινε τη διαφορά μεταξύ μιας απλής υπόθεσης και μιας επιστημονικής θεωρίας). Σήμερα, ο κύριος όγκος Χριστιανών δε διαβάζει τη Βίβλο κατά γράμμα και κυριολεκτικά, ενώ οι επικεφαλείς τόσο της Αγγλικανικής όσο και της Καθολικής εκκλησίας επιβεβαίωσαν πρόσφατα την αντίθεσή τους προς τη διδασκαλία του δημιουργισμού στα μαθήματα θετικών επιστημών. (Thavis, 2006; Bates, 2006).

Τον Αύγουστο του 2006, δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Science (Miller, 2006) μια ανάλυση για την αποδοχή της εξέλιξης. Στη δημοσίευση έγινε σύγκριση τριάντα δύο Ευρωπαϊκών κρατών καθώς και των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Η μελέτη έδειξε ότι οι Ισλανδοί, οι Δανοί, οι Σουηδοί, οι Γάλλοι, οι Ιάπωνες και οι Βρετανοί ήταν ανάμεσα σε εκείνους που ήταν πιθανότερο να αποδεχθούν ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν “… από πρώιμα είδη ζώων”. Άτομα με δυνατή πίστη σε ένα μοναδικό Θεό και αυτοί οι οποίοι προσεύχονται συχνά είναι λιγότερο πιθανό να αποδεχτούν την ιδέα της εξέλιξης. Στις ΗΠΑ και την Τουρκία, όπου είναι ισχυρές οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και η διδασκαλία της εξέλιξης έχει πολιτικοποιηθεί, είναι πολύ λιγότερο πιθανό οι άνθρωποι να αποδεχτούν την εξέλιξη.

Σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ο κοσμικός εκσυγχρονισμός φαινόταν από παλιά ως συνέπεια της αστικοποίησης, της αύξησης του πλούτου και της καλύτερης εκπαίδευσης. Οι κοινωνιολόγοι είχαν υποθέσει, ότι όσο οι θρησκευόμενοι αποκτούσαν όλο και περισσότερο επίγνωση της ασυνήθιστης ταυτότητάς τους στην κοσμική κοινωνία, τόσο πιο πολύ οχυρώνονταν στις απόψεις τους. Τέτοια περιχάραξη μπορεί να ισχύει επίσης και για άτομα που είναι άπιστοι, αλλά ζουν σε έντονα θρησκευόμενες κοινωνίες. Αυτό μπορεί να ληφθεί υπόψη για να εξηγήσει την αυξανόμενη ένταση στην αντιπαράθεση σχετικά με τη διδασκαλία της εξέλιξης που έχει επισημανθεί από αρκετούς συζητητές, συμπεριλαμβανομένου και του Steve Jones.

Η ανάδυση της πιο πρόσφατης αντίθεσης για τη διδασκαλία της εξέλιξης παγκοσμίως μπορεί να εντοπιστεί πίσω στις μέρες των πρωτοπόρων των ΗΠΑ, όταν οι άποικοι από διαφορετικές θρησκείες, αδύναμοι να βασιστούν σε κάποια υπάρχουσα εκκλησιαστική ιεραρχία, έκριναν σκόπιμο να δημιουργήσουν τις δικές τους τοπικές εκκλησίες. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με το έντονα αποκεντρωμένο χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος, που ελεγχόταν κυρίως από εκλεγμένους αιρετούς σε 17.000 σχολικές περιφέρειες, οδήγησε σε αρκετές περιπτώσεις τις σχολικές επιτροπές να εμποδίσουν τη διδασκαλία της εξέλιξης ή να προωθήσουν τη διδασκαλία της θρησκείας. Όλα αυτά συχνά οδηγούσαν σε δικαστικές αντιπαραθέσεις.

Η πιο ξακουστή παραμένει ‘η δίκη του πιθήκου’ με τον Scopes το 1925, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ντέιτον του Τενεσί, στις ΗΠΑ. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920, έξι από τις Νότιες πολιτείες είχαν ήδη επικυρώσει νόμους ενάντια στην εξέλιξη. Η δίκη του Scopes ήταν μία σκευωρία, ένα διαφημιστικό πυροτέχνημα που σκαρώθηκε για λόγους δημοσιότητας από τους τοπικούς επιχειρηματίες για να ενισχύσουν την αδύναμη οικονομία του Ντέιτον: η δίκη αυτή ήταν η πρώτη στις ΗΠΑ που μεταδόθηκε ζωντανά από το ραδιόφωνο. Όταν ο εικοσιτετράχρονος John Scopes προσεγγίστηκε από αρκετούς επιχειρηματίες, συμφώνησε στο αίτημά τους να δικαστεί. Όλοι γνώριζαν ότι ο Scopes ήταν πολύ πιθανόν να καταδικαστεί για τη διδασκαλία της εξέλιξης, παρ’ όλο που στην πραγματικότητα είχε μόνο χρησιμοποιήσει ένα βιβλίο που συμπεριλάμβανε την εξέλιξη και ενδεχομένως να μην είχε διδάξει το αντικείμενο καν. Η Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών των Αμερικάνων (American Civil Liberties Union, ACLU) που στήριξε την υπεράσπιση του Scopes, σχεδίαζε να κάνει έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ με την ελπίδα να εξασφαλίσει μια δικαστική απόφαση η οποία να διασαφηνίζει τα δικαιώματα του ατόμου πάνω από εκείνα της κυβέρνησης.

Είναι: Αδάμ και την Εύα από τoν
Lucas Cranach ο Πρεσβύτερος
(1472–1553)
Εικόνα Δημόσιας άδειας; Πηγή
Εικόνας: Wikimedia Commons

Παρ’ όλο που ο Scopes καταδικάστηκε, η επίσημη δικαστική απόφαση σύντομα ανατράπηκε για μια λεπτομέρεια, στερώντας από την ACLU την ευκαιρία να πάει την υπόθεση παραπέρα. Η απαγόρευση της διδασκαλίας της εξέλιξης παρέμεινε, ενώ στα επόμενα 35 χρόνια το ποσοστό των σχολείων στις ΗΠΑ που επέτρεπαν τη διδασκαλίας της εξέλιξης μειώθηκε τόσο που η αναφορά στην εξέλιξη απουσίαζε σχεδόν από όλα τα σχολικά εγχειρίδια βιολογίας στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο πανικός που προκάλεσε ο Σπούτνικ το 1957 έγινε αφορμή να επαναξεταστεί η εκπαίδευση των θετικών επιστημών στις ΗΠΑ και η εξέλιξη επέστρεψε στα σχολικά εγχειρίδια. Το μεγαλύτερο μέρος των νέων κειμένων για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν παραγωγή του οργανισμού για τη Μελέτη Προγραμμάτων Διδασκαλίας Βιολογικών Επιστημών. Όταν τη δεκαετία του 1960 ο νόμος του Τενεσί και άλλοι παρόμοιοι κηρύχθηκαν τελικά ως αντισυνταγματικοί, οι άνθρωποι που ήταν ενάντιοι στην εξέλιξη αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν μια διαφορετική στρατηγική. Αυτή η προσέγγιση ήταν συνέπεια του διαχωρισμού εκκλησίας και κράτους στις ΗΠΑ, γεγονός που δεν επιτρέπει τη διδασκαλία της θρησκείας ως θρησκευτικά σε σχολεία που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο. Σε ολόκληρη τη δεκαετία του 1970 και στις αρχές του 1980, ‘η επιστήμη της δημιουργίας’ ήταν ο προκρινόμενος μηχανισμός.

‘Η επιστήμη της δημιουργίας’ προσπάθησε να υποδείξει πως οι επιστημονικές αποδείξεις ήταν σε ακολουθία με τα βιβλικά γεγονότα και απαιτούσε τον ίδιο χρόνο για τη διδασκαλία στην τάξη του δημιουργισμού και της εξέλιξης. Οι περισσότερες από τις εξαιρετικά επιλεκτικές ερμηνείες των αποδείξεων ήταν πραγματικές ανοησίες. Για παράδειγμα, είχε προταθεί πως οι άνθρωποι αρχικά γλίτωσαν από τη βιβλική πλημμύρα σκαρφαλώνοντας στις κορυφές των βουνών. Οι δεινόσαυροι, παρ’ όλ’ αυτά, ήταν λιγότερο πετυχημένοι και οι τριλοβίτες ακόμη λιγότερο– αυτό εξηγούσε τις σχετικές θέσεις των απολιθωμάτων στα γεωλογικά στρώματα. Αρκετές αποφάσεις δικαστηρίων, ιδιαίτερα στο Αρκάνσας και τη Λουϊζιάνα, απέκλεισαν τη συζήτηση για ‘ίσο χρόνο’. Ο δημιουργισμός θεωρήθηκε μια θρησκευτική ιδέα από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, κι όχι επιστημονικά αποδεδειγμένη, κι επομένως δε θα μπορούσε να διδαχθεί στα σχολεία των ΗΠΑ.

Πρόσφατα, ο απλός δημιουργισμός της εποχής του Scopes και ‘η επιστήμη της δημιουργίας’ που υπήρξε στα τέλη του 20ου αιώνα αντικαταστάθηκαν από τον ‘ευφυή σχεδιασμό’ (‘ intelligent design’, ID), μια στρατηγική που προωθήθηκε από το Ίδρυμα Ανακαλύψεων των ΗΠΑ, το οποίο έχει ως σκοπό να “… αντικαταστήσει τις υλιστικές εξηγήσεις με τη θεϊστική κατανόηση πως η φύση και τα ανθρώπινα όντα δημιουργήθηκαν από το Θεό”.

Παρ’ ολ’ αυτά το κίνημα του ID γενικά αποφεύγει οποιαδήποτε αναφορά στο Θεό, και παρουσιάζει τις ιδέες του ως λογικές εναλλακτικές σε επιστημονικά αποδεκτές γνώσεις οι οποίες επομένως δικαιούνται ίση αντιμετώπιση στις σχολικές αίθουσες (των ΗΠΑ) όπου διδάσκονται θετικές επιστήμες. Συνεπώς, “ Δίδασκε τη Διαμάχη” έγινε το νέο σλόγκαν των ατόμων που είναι ενάντια στην εξέλιξη.

Η επιρροή του κινήματος του ID, πιθανόν λόγω της έκκλησής του για δικαιοσύνη και της επιφανειακά επιστημονικής του προσέγγισής, αντίθετα με παρόμοιες προσπάθειες στο παρελθόν έχει κατορθώσει να επεκταθεί πολύ μακρύτερα από τις ΗΠΑ. Καλά οργανωμένες, συχνά γενναιόδωρα χρηματοδοτούμενες και μερικές φορές πολιτικά εγκεκριμένες εκστρατείες έχουν επηρεάσει τη σχολική εκπαίδευση όχι μόνο σε χώρες όπως η Πολωνία και η Τουρκία, όπου η θρησκεία και η πολιτική είναι στενά συνδεδεμένες, αλλά και σε πολύ πιο κοσμικές κοινωνίες συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας. Στις αρχές του 2004, για παράδειγμα, οι Ιταλοί έγιναν μάρτυρες της αφαίρεσης της θεωρίας της εξέλιξης από το πρόγραμμα μαθημάτων της μέσης εκπαίδευσης, δήθεν επειδή οι μαθητές ‘ ήταν μπερδεμένοι απ’ αυτή’. Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, μετά τη γνωστοποίηση από την ‘Επιτροπή του Δαρβίνου’, επιτράπηκε η επιφανειακή περιγραφή της εξέλιξης, παραλείποντας οποιαδήποτε αναφορά στην ανθρώπινη καταγωγή.

Αυτά και παρόμοια γεγονότα, όπως η δίκη της Επιτροπής Παιδείας του Ντόβερ, οδήγησε την Επιτροπή της Διακαδημίας για Διεθνή Ζητήματα (Interacademy Panel on International Issues), ένα παγκόσμιο δίκτυο επιστημονικών ακαδημιών ανά τον κόσμο να εκδώσει μια δήλωση για τη διδασκαλία της εξέλιξης τον Ιούνιο του 2006w2. “Οι θεωρίες για την καταγωγή και την εξέλιξη της ζωής στη Γη”, έλεγε, “… είχαν μπερδευτεί με θεωρίες που δεν ήταν αποδεδειγμένες από την επιστήμη”. Σημειώθηκε ότι όλες οι μορφές της ζωής στη Γη συνεχίζουν να εξελίσσονται, ένα γεγονός το οποίο “… η παλαιοντολογία και οι σύγχρονες βιολογικές και βιοχημικές επιστήμες περιγράφουν και επιβεβαιώνουν με αυξανόμενη ακρίβεια, ανεξάρτητα. Ομοιότητες στη δομή του γενετικού κώδικα όλων των οργανισμών που ζουν σήμερα, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, υποδεικνύουν ξεκάθαρα την κοινή αρχέγονη καταγωγή”. Παρομοίως το Συμβούλιο της Ευρώπης εξέδωσε μία αυστηρά διατυπωμένη δήλωση που υποστηρίζει τη διδασκαλία της εξέλιξηςw3.

Ποια θα είναι η επόμενη πρόκληση από τους δημιουργιστές; Στη Λουϊζιάνα των ΗΠΑ, ομάδες που είναι εχθρικές προς την εξέλιξη έχουν υιοθετήσει μία νέα επιτήδεια τακτική, η οποία φαίνεται να ενθαρρύνει ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της επιστήμης. Πρότειναν και επικύρωσαν ένα νόμο που απαιτεί ‘ακαδημαϊκή ελευθερία’ για να προωθήσει “… δεξιότητες κριτικής σκέψης, λογικής ανάλυσης, ελεύθερες και αντικειμενικές συζητήσεις για επιστημονικές θεωρίες που μελετώνται, συμπεριλαμβανομένων, όχι όμως και περιορισμένων στις, εξέλιξη, προέλευση της ζωής, φαινόμενο του θερμοκηπίου και κλωνοποίηση”. Οι κριτικοί φοβούνται ότι αυτός και άλλοι νόμοι θα επιτρέψουν την είσοδο του δημιουργισμού από την πίσω πόρτα.

References

Web References

  • w1 – Για περισσότερες πληροφορίες για το δίκτυο του Science Learning Centre (Κέντρο Εκμάθησης Επιστημών) και τις σειρές μαθημάτων που προσφέρονται για τους καθηγητές του Ηνωμένου Βασιλείου, δείτε: www.sciencelearningcentres.org.uk
  • w2 – Το 2006, 67 μέλη της Επιτροπής Διακαδημίας για Διεθνή Ζητήματα ένα δίκτυο επιστημονικών ακαδημιών απ’ όλο τον κόσμο, εξέδωσε μια συλλογική δήλωση ‘Για τη Διδασκαλία της Εξέλιξης’. Δείτε: www.interacademies.net/CMS/About/3143.aspx
  • w3 – Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει εκδώσει μία δήλωση με τίτλο ‘Οι κίνδυνοι του δημιουργισμού στην εκπαίδευση ’. Δείτε: http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta07/ERES1580.htm

Resources

  • Το Βρετανικό Υπουργείο για Παιδιά, Εκπαίδευση και Οικογένειες (προηγουμένως γνωστό ως Υπουργείου Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων) παρέχει συμβουλές σε θέματα δημιουργισμού και ευφυούς σχεδιασμού στα μαθήματα της επιστήμης. Δείτε: www.teachernet.gov.uk/docbank/index.cfm?id=11890
  • Το BigPicture είναι μια δωρεάν έκδοση σε στυλ περιοδικού από την Wellcome Trust για τους μαθητές του λυκείου και τους καθηγητές τους. Το φυλλάδιο του Wellcome Trust για την εξέλιξη είναι διαθέσιμο να το κατεβάσετε (ως αρχείο PDF) ή να το διαβάσετε στην οθόνη και περιέχει επιπλέον πηγές για εκπαιδευτικούς. Δείτε: www.wellcome.ac.uk/Professional-resources/Education-resources/Big-Picture/Evolution/index.htm
  • Η ιστοθέση «Κατανοώντας την Εξέλιξη» , από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, παρέχει έγκυρες, σύγχρονες πληροφορίες για τους μηχανισμούς της εξέλιξης, τη θεωρία, τις αποδείξεις και τις σύγχρονες έρευνες. Η ιστοθέσηπεριλανει πληθώρα πηγών για διδασκαλία της εξέλιξης (στοχεύει σε ακροατήρια των ΗΠΑ). Δείτε :http://evolution.berkeley.edu
  • Για ένα άρθρο ελεύθερης πρόσβασης για την κατάσταση της εξέλιξης και του δημιουργισμού στα σχολεία των ΗΠΑ, δείτε:
  • Berkman MB, Pacheco JS, Plutzer E (2008) Evolution and creationism in America’s classrooms: a national portrait. PLoS Biology 6(5): e124. doi:10.1371/journal.pbio.0060124
  • Η έρευνα του Ευρωβαρομέτρου του 2005 μελέτησε τις στάσεις των Ευρωπαίων για την επιστήμη και την τεχνολογία. Συγκεκριμένα, δείτε Ενότητα 3.3, ‘Επιστήμη, Πίστη και Τύχη’:
  • European Commission (2005) Special Eurobarometer 224: Europeans, science and technology. http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_224_report_en.pdf
  • Μία δημοφιλής, ευανάγνωστη και σύγχρονη περιγραφή της εξέλιξης είναι:
  • Jones S (2001) Almost like a whale: The Origin of Species updated. London, UK: Black Swan. ISBN: 055299958X
  • Κάποια άλλα πρόσφατα δημοφιλή βιβλία είναι:
  • Carroll SB (2008) The making of the fittest: DNA and the ultimate forensic record of evolution. London, UK: Quercus. ISBN: 9781847244765Shubin N (2008) Your inner fish. A journey into the 3.5 billion-year history of the human body. London, UK: Allen Lane. ISBN: 9780713999358

  • Για μια κριτική ενός βιβλίου που περιγράφει την εξέλιξη του Κάρολου Δαρβίνου Η Καταγωγή των Ειδών και η ευρύτερη επίδρασή του, δείτε:Madden D (2007) Darwin’s The Origin of Species. Science in School 7: 67. www.scienceinschool.org/2007/issue7/Darwin

Review

Μία από τις πιο σημαντικές (και για κάποιους η πιο αμφιλεγόμενη) επιστημονική ανακάλυψη όλων των καιρών αποκαλύφθηκε στο κοινό 150 χρόνια πριν από τον επόμενο χρόνο. Το πρωτοπόρο βιβλίο, On the Origin of Species by Means of Natural Selection (Η Καταγωγή των Ειδών Μέσω της Φυσικής Επιλογής), δημοσιεύθηκε το 1859, και ο συγγραφέας του, ο Κάρολος Δαρβίνος θα γιόρταζε τα 200α του γενέθλια του χρόνου. Οι επετειακοί εορτασμοί έχουν ήδη αρχίσει καθώς την 1η Ιουλίου του 2008 τιμήθηκε η 150η επέτειος της ανακοίνωσης της θεωρίας τους από τους Δαρβίνο και Γουάλας (Wallace).

Ο Steve Jones είναι ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους γενετιστές, τόσο λόγω των ακαδημαϊκών του επιτευγμάτων όσο και της δημοτικότητάς του ως αναμεταδότη της επιστήμης. Σε αυτό το άρθρο επιβεβαιώνει την αποδοχή του για τη Δαρβινική Θεωρία της Εξέλιξης και ταυτόχρονα παρουσιάζει ορισμένα από τα επιχειρήματά του ενάντια στο δημιουργισμό.

Αυτό το άρθρο του, μας ωθεί σε περίσκεψη, ενδεχομένως να ξανανοίξει μία αντιπαράθεση με κάποιους αναγνώστες ενώ μπορεί να εμπνεύσει άλλους ώστε να επανεκτιμήσουν την επιστημονική μέθοδο σε αντίθεση με την αντιεπιστημονική.

Το άρθρο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη βιολογία (κατά τη διδασκαλία της εξέλιξης), στη θεολογία ή στις θεολογικές μελέτες (στη συζήτηση για το δημιουργισμό) ή στα μαθήματα Αγγλικών (ως βάση για μια συζήτηση ή ως άσκηση κατανόησης).

MarieWalsh, Δημοκρατία της Ιρλανδίας

License

CC-BY-NC-ND

Download

Download this article as a PDF