Φυσαλίδες από Φυσική! Inspire article
Μετάφραση Αντώνης Γίτσας (Antonis Gitsas), Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμήμα Φυσικής. Η Lucy Attwood, από το Oxford Danfysik, στο Ηνωμένο Βασίλειο, εξηγεί τη μυστηριώδη γοητεία της…
Απόλαυση, χλιδή, πολυτέλεια. Η σαμπάνια έχει καθελκύσει χιλιάδες πλοία, έχει συνοδεύσει αμέτρητα αποτελέσματα εξετάσεων, έχει παρευρεθεί σε εκατομμύρια προτάσεις γάμου, και είμαι σίγουρος ότι έχει προκαλέσει αναρίθμητους πονοκεφάλους!
Οι άνθρωποι γιόρταζαν με σαμπάνια (τον αφρώδη οίνο που ανακαλύφθηκε τυχαία στην περιοχή της Καμπανίας, στη Γαλλία) από το 17ο αιώνα. Όλοι όσοι γνωρίζω την αγαπάνε για το θαυμάσιο άφρισμά της, και οι περισσότεροι συνδέουν την ποιότητα του ποτού με το μέγεθος και την ποσότητα των χαρακτηριστικών της φυσαλίδων.
Από πού προέρχονται οι φυσαλίδες;
Κατά τη ζύμωση του κρασιού, οι ζυμομύκητες καταναλώνουν τα σάκχαρα του μούστου για να φτιάξουν αιθυλική αλκοόλη και διοξείδιο του άνθρακα. Στην παραγωγή του συνηθισμένου κρασιού το διοξείδιο του άνθρακα απελευθερώνεται, αλλά όταν παράγεται αφρώδης οίνος το αέριο παγιδεύεται στο μπουκάλι υπό πίεση. Παραμένει διαλυμένο στο υγρό, έως ότου η κατάλληλη περίσταση απαιτήσει να αφαιρεθεί τελετουργικά ο φελλός.
Μόλις πεταχτεί ο φελλός, η υψηλότερη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στο κρασί σε σχέση με την ατμόσφαιρα προκαλεί αστάθεια, που έρχεται σε ισορροπία με το σχηματισμό φυσαλίδων. Οι φυσαλίδες φεύγουν από το υγρό μέχρι να αποκατασταθεί η ισορροπία. Φυσαλίδες πολλές, φυσαλίδες που εξάπτουν την όραση και ερεθίζουν τη γεύση.
Οι φυσαλίδες όμως δεν σχηματίζονται οπουδήποτε. Αρχίζουν από σημεία του ποτηριού ή του μπουκαλιού όπου υπάρχει μια μικροσκοπική ανωμαλία, όπως μια χαραγή ή ένα σωματίδιο σκόνης. Η ατέλεια, που ονομάζεται κέντρο συμπύκνωσης, κάνει τα μόρια του διοξειδίου του άνθρακα να βγουν από το διάλυμα και να φτιάξουν μια φυσαλίδα. Η φυσαλίδα διευρύνεται καθώς περισσότερα μόρια διαχέονται στο εσωτερικό της από το γύρω υγρό, το οποίο έχει πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση σε διοξείδιο του άνθρακα.
Μόλις η φυσαλίδα γίνει αρκετά μεγάλη για να μπορεί να επιπλέει, αποκολλάται από το σημείο συμπύκνωσης και ανεβαίνει στην επιφάνεια. Η ατέλεια είναι ελεύθερη να “αρπάξει” περισσότερα μόρια διοξειδίου του άνθρακα από το υγρό και να σχηματιστεί ακόμα μία φυσαλίδα, κι άλλη μία, κ.ο.κ., μέχρις ότου να έχετε μια σταθερή ροή φυσαλίδων που ανεβαίνουν κατακόρυφα στο ποτό σας.
Την επόμενη φορά που θα βρίσκεστε σε ένα πάρτι και κάποιος σας δώσει ένα επιβλητικό κολονάτο ποτήρι αφρισμένης σαμπάνιας, θυμηθείτε: είναι απλώς ένα βρώμικο ποτήρι!
Δοκιμάστε το στο σπίτι σας
Μπορείτε να αναπαράγετε εύκολα το σχηματισμό φυσαλίδων σε κέντρα συμπύκνωσης, χρησιμοποιώντας αλάτι. Η επιφάνεια ενός κόκκου αλατιού είναι καλυμμένη με μικροσκοπικές ρωγμές, που είναι ιδανικά σημεία για τη συγκέντρωση μορίων διοξειδίου του άνθρακα. Αν ρίξετε λίγο αλάτι σε ένα ποτήρι σαμπάνια δημιουργούνται εκατοντάδες νέα κέντρα συμπύκνωσης, που προσφέρουν ένα εντυπωσιακό άφρισμα.
Σημαντική προειδοποίηση: η χρήση σαμπάνιας γι’ αυτό το πείραμα είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και μπορεί να προκαλέσει σημαντική ζημία στον τραπεζικό λογαριασμό. Δεν πρέπει για κανένα λόγο να χρησιμοποιηθεί σαμπάνια για αυτό το πείραμα. Αντίθετα, χρησιμοποιείστε μπύρα ή κάποιο άλλο ανθρακούχο αναψυκτικό!