Pieczenie chleba: nauczanie przedmiotów ścisłych w szkole podstawowej Teach article

Tłumaczenie Marta Tondera. Coś tak codziennego jak chleb daje nam zaskakująco szeroki wachlarz interdyscyplinarnego nauczania.

Tysiące lat temu ludzkość po raz pierwszy zmieszała mąkę z wodą aby zrobić chleb. W pewnym momencie piekarz został rozproszony, możliwe że przez przechodzącego obok tygrysa szablozębego i gdy powrócił do ciasta wiele godzin później, odkrył, że stało się lżejsze i pulchniejsze. Takie były początki chleba drożdżowego^w1 – wyrośniętego na drożdżach, czyli powszechnych, naturalnie występujących mikrobach.

W cyklu zajęć dla dzieci w wieku 9-11 lat skupiamy się na naukowej stronie pieczenia chleba i związanych z tym pomocnych mikrobach. Zajęcia 1-4 można zmieścić w jednej godzinie, jednak pieczenie chleba wymaga co najmniej połowy dnia, wtedy pozostałe zajęcia można przeprowadzać w czasie gdy chleb wyrasta.

Zajęcia 1: obserwowanie naturalnych mikrobów

W otaczającym nas świecie jest wiele mikrobów, jednak są one niewidoczne dla oka. Tak jak my, są one zaprogramowane na przeżycie i rozmnażanie; aby to osiągnąć odżywiają się cukrami i białkami, które znajdują, prowadząc do ich rozkładu. Czy kiedyś wziąłeś pomarańczę i znalazłeś okrąg białej pleśni z niebiesko-zieloną pleśnią na środku, albo wyjąłeś ser z lodówki i okazało się, że zielono-czarna pleśń pierwsza się do niego dobrała?

“Łowić mikroby” można z łatwością wszędzie i możesz zabrać swoją klasę na “wycieczkę wędkarską”, prosząc żeby zostawili w zabezpieczonym miejscu na powietrzu  chleb, ser lub owoce na kilka dni lub tygodni. Uczniowie zobaczą skutki osadzania się mikrobów z powietrza na jedzeniu i ich odżywianiu się zawartymi w jedzeniu cukrami i białkami, aż w końcu wykształcą ciała owocowe, które my nazywamy pleśnią.

Można obejrzeć proces odżywiania się mikrobów w przyspieszonym tempie, używając drożdży piekarskich – zlepku mikrobów drożdży, które można zobaczyć i poczuć. Poproś uczniów, aby wymieszali łyżeczkę świeżych lub suszonych drożdży z ok. 100 ml ciepłej wody i cukrem i zostaw mieszankę w przewiewnym, ciepłym miejscu. Po krótkim czasie dzieci zauważą pianę na powierzchni i poczują ostry zapach. Jest to skutek produkcji dwutlenku węgla i alkoholu w procesie fermentacji.

Wiele dzieci pewnie wie, że drożdży używa się do wypieku chleba, ale nie wiedzą, jak działa fermentacja.

Przetnij bochenek chleba lub bułkę i poproś dzieci, żeby powiedziały co widzą. Miejmy nadzieję, że powiedzą, że widzą bąbelki i że chleb wygląda jak gąbka. Spytaj się czy widzą jakieś powiązanie między bąbelkami w chlebie i tymi w fermentujących drożdżach.

Zadaj dzieciom więcej pytań:

• Co się dzieje z bąbelkami na fermentujących drożdżach? (Pękają)
• Czemu nie dzieje się tak z bąbelkami w chlebie? (Ponieważ są „w środku” chleba)
• Co powoduje, że chleb zatrzymuje bąbelki w środku? (Mąka wymieszana z wodą)

A teraz czas na krótką zabawę. Poproś dzieci, aby wyobraziły sobie, że są drożdżami i żeby wydychały dwutlenek węgla w powietrze. Gdzie ucieka ten gaz? Następnie rozdaj im balony i poproś o nadmuchanie. Gdzie tym razem idzie wydychane przez nie powietrze? (Jest w środku balonów.) Pomóż zrozumieć dzieciom tę różnicę przez włożenie nadmuchanych balonów do pudełka, aby naśladowany dwutlenek węgla w chlebie zatrzymany przez „baloniki” ciasta.

Zajęcia 2: historia wypiekania chleba

Na pierwszych zajęciach dzieci dowiedziały się, że drożdże, cukier i woda wytwarzają gas, który powoduje rośnięcie chleba (Zajęcia 1). Nauczyły się również, że mąka zmieszana z drożdżami i wodą tworzy „balonik”, który zatrzymuje pęcherzyki powietrza w bochenku. Jako wstęp do szerszych aspektów wypiekania chleba, polecam przeczytanie bajki „The Little Red Hen”. Wersja angielskojęzyczna może zostać znaleziona na stronie Projektu Gutenbergl^w2. Ta bajka w prosty sposób tłumaczy główne procesy towarzyszące wytwarzaniu chleba od pola do talerza. (Polskim czytelnikom proponuję bajkę Ewy Szelburg-Zarębiny pt. „O trzech zgodnych braciach: Ziarnosieju, Mąkomielu i Chlebopiecku” przyp. tłum.)

Po przeczytaniu bajki, poproś dzieci, żeby narysowali i podpisali każdy etap tego procesu i pokazali w klasie. Czy używając książki i poprzednich zajęć są w stanie napisać instrukcje do wyrobu chleba? W opisie procesu mogą być braki, ale możesz je uzupełnić przeprowadzając pozostałe zajęcia (Zajęcia 1).

Zajęcia 3: najeźdźcy i osadnicy

Podobnie jak wiele innych regionów, Wyspy Brytyjskie mają historię pełną najazdów i osiedleń: Rzymianie, Anglowie, Saksononi, Jutowie i Wikingowie przybyli na Wyspy jako najeźdźcy i się tu osiedlili. Podobnie cała Europe przeżyła napady i przemieszczenia przez wieki. Nowoprzybyli przywozili ze sobą jedzenie, ale musieli przystosować się do lokalnie dostępnego jedzenia. Możesz wpleść temat wypiekania chleba i jego konsumpcji w lekcje historii, opowiadając o najeźdźcach i osadnikach. Zacznijmy grą fabularną.

W szkolnej auli lub na placu zabaw oznacz pachołki lub krzesła symbolami różnych rodzajów jedzenia, takich jak jagody, owoce, zboże, mięso, nabiał i warzywa. Poproś dzieci aby usiadły na tym terenie, tak jakby były osadnikami, żeby rozejrzały się wokół i zadecydowały co chciałyby jeść.

Przypomnij dzieciom, że o różnych porach roku różne rodzaje jedzenia są dostępne i że potrzeba czasu, aby wyhodować rośliny lub zwierzęta i przetworzyć je na żywność. Teraz powtórz grę, ale tym razem powiedz dzieciom, że jest inna pora roku, a one są tym razem najeźdźcami, którzy przyjechali na krótki czas. Które jedzenie mogą zjeść, a które będzie dla nich nie dostępne? Czy potrafią wytłumaczyć dlaczego? Co zrobiliby najeźdzcy gdyby zdecydowali się tu osiedlić?

Te zajęcia powinny nauczyć dzieci, że pewne rodzaje pożywienia, takie jak chleb czy warzywa wymagają czasu i odpowiednich narzędzi, a więc są odpowiednie dla osadników, a jedzenie takie jak mięso czy jagody może być szybko zabrane i łatwo przetworzone, a więc łatwiejsze do zdobycia dla najeźdźców.

Zajęcia 4: różne rodzaje chleba

Poproś dzieci, żeby na te zajęcia przyniosły rożne rodzaje chleba. Możliwe, że przyniosą pełnoziarnisty, razowy, owsiany, żytni, wyrośnięty i płaski. Ułóż je do obserwacji i próbowania. Poproś, żeby dzieci porównały różne rodzaje, opisując jak dany chleb wygląda, jego teksturę, rozmiar baniek powietrza, jego smak i czy im smakuje czy nie.

Jeśli przyniesiony chleb był w oryginalnym opakowaniu, możesz sprawdzić składniki i sposób wypiekania. W przeciwnym razie możesz znaleźć informacje o składnikach odżywczych różnych rodzajów chleba w Internecie^w3. Jeśli klasa już przerobiła temat o zdrowym odżywianiu, dzieci zrozumieją podstawowe informacje z tabelki z etykiety chleba. Jeśli ten temat nie został jeszcze zrealizowany, krótki opis kategorii składników odżywczych wyjaśni im co jest zdrowe, a co nie^w4. Następnie przedyskutujcie jak zdrowe są różne rodzaje chleba patrząc na informacje żywieniowe na każdej etykiecie i opracujcie ranking chleba według ich pozytywnego efektu na zdrowie, wypisując, co decyduje o tym, który chleb jest zdrowy, a który nie. Który ma najwięcej błonnika, a na przykład najmniej soli?

Zajęcia 5: wypiekanie swojego chleba

Czas na pieczenie! Dzieci to uwielbiają, jest to czynność prosta i prawie zawsze zakończona sukcesem. Zacznij od podstaw i przynieś ziarna pszenicy, żeby dzieci mogły je „zmielić” używając tłuczka i moździerza. Twoi uczniowie zobaczą jak mąka powstaje ze zmiażdżonych ziaren i jak można ją przesiać. Nie polecam przygotowania całej potrzebnej mąki w ten sposób, ponieważ zabrałoby to całą wieczność. Zamiast tego, zmieszaj tę mąkę z  tą kupioną w sklepie. Równocześnie możecie posadzić pszenicę i obserwować jak rośnie – może nawet wyhodować ją dla następnego rocznika. Te czynności dobrze układają się z bajką „The Little Red Hen”.

Pamiętasz pomocne mikroby z pierwszych zajęć? Zacznij pracę z drożdżami, które dzieci przygotowały. Jak tylko się spienią, zmieszaj je z mąką i solą i energicznie zamieszaj – możesz pobrać cały przepis ze strony Science in School^w5. Dodawaj ciepłą wodę, tak żeby ciasto zlepiło się w jedną kulę i samo odklejało się od ścianek miski. Następnie dzieci mogą zacząć ugniatać je na posypanej mąką stolnicy. Co zauważą w czasie ugniatania? Gluten z mąki jest uwolniony, robiąc ciasto bardziej ciągnącym. Gdy ciasto jest już gładko wyrobione, należy zostawić je w ciepłym miejscu do wyrośnięcia.

Po godzinie, zapytaj dzieci co widzą i za jaką sprawą ciasto wyrosło. Ostrożnie odetnij kawałek ciasta przy pomocy ostrego noża i pokaż dzieciom bąbelki w środku. Przypomnij im doświadczenie z balonem, aby pamiętały dlaczego powietrze zostaje w cieście. Następnie ciasto należy ponownie ugnieść i zostawić do dalszego wyrośnięcia. To pomaga równomiernie rozłożyć drożdże i powietrze w masie. Po tym ciasto jest już gotowe do pieczenia. Po wyprodukowaniu swojego bochenka możesz użyć go jako przykładu, rozcinając go aby zobaczyć bąbelki powietrza i poczuć drożdże.

Podziękowanie

Te zajęcia zostały po raz pierwszy opublikowane na stronie Freedom to Teach, blogu Collins Education^w6.