Oksyntomodulina – nowy sposób na otyłość? Understand article

Małgorzata Szmigielska. Katie Wynne i Steve Bloom z londyńskiego Imperial College opisują swoje badania nad hormonem mogącym przeciwdziałać przyczynom otyłości.

Europę ogarnęła epidemia otyłości. Szacuje się, że z 350 milionów dorosłych osób mieszkających w krajach Unii Europejskiej, 200 milionów ma nadwagę lub jest otyłych. Odsetek osób z nadwagą lub otyłych w niektórych państwach europejskich jest nawet wyższy od tego w Stanach Zjednoczonych. Największy niepokój budzi fakt, że co roku liczba otyłych dzieci w krajach UE wzrasta o 400 000. Jest to tendencja ostrzegająca nas przed tym, że problem otyłości będzie o wiele poważniejszy w przyszłości.

U osób otyłych występuje podwyższone ryzyko chorób serca, cukrzycy, udaru, chorób układu oddechowego, zapalenia stawów i raka. Wszystkie te choroby stanowią bardzo poważne obciążenie dla organizmu i kosztują UE 7% całkowitych wydatków na ochronę zdrowia. Ryzyko rozwoju schorzeń powiązanych z otyłością można ograniczyć poprzez utratę choćby 5% wagi ciała. Pomimo to, kampanie publiczne promujące zdrowe odżywianie i aktywność fizyczną do tej pory nie zdołały powstrzymać postępującej wśród europejczyków otyłości. Dostępne obecnie metody leczenia farmakologicznego połączone z dietą przynoszą niewielki i krótkotrwały spadek wagi, wiążą się ponadto ze skutkami ubocznymi. Operacja układu pokarmowego może przynieść trwałą utratę kilogramów, jednak częstotliwość występowania powikłań pooperacyjnych sprawia, że wykonuje się ją tylko w skrajnych przypadkach. W świecie naukowym trwają gorączkowe poszukiwania skutecznej metody leczenia otyłość. Lekarze z Zakład Medycyny Metabolicznej w Imperial College w Londynie przodują w badaniach nad apetytem. Opublikowali oni ostatnio fascynujące wyniki badań przedstawiających nieznane dotąd zastosowanie oksyntomoduliny – hormonu jelitowego, w leczeniu otyłości.

Oksyntomodulina należy do grupy hormonów jelitowych – cząsteczek wydzielanych w układzie pokarmowym, które pełnią w naszym organizmie kilka funkcji, między innymi wpływają na proces trawienia i apetyt. Oksyntomodulinę odkryto ponad dwadzieścia lat temu. Zauważono wtedy, że zmniejsza wydzielanie kwasu solnego i opóźnia opróżnianie żołądka u gryzoni. Dostępne wówczas dane nie wykazywały jednak jej wpływu na opróżnianie żołądka u człowieka. Dopiero niedawno naukowcy odkryli jej funkcję związaną z kontrolą łaknienia. Po każdym posiłku hormon ten jest wydzielany w jelicie cienkim w ilości proporcjonalnej do kaloryczności spożytego pokarmu. Pierwsze badania wykazały, że podanie syntetycznej oksyntomoduliny obniża apetyt, wskazując tym samym, że w swojej naturalnej postaci hormon sygnalizuje mózgowi uczucie „pełności” lub „sytości” po jedzeniu (zob. rysunek poniżej).

Badania te zwróciły uwagę naukowców na możliwość zastosowania oksyntomoduliny w leczeniu otyłości i wykorzystania naturalnego dla organizmu sygnału sytości w celu ograniczenia poboru pokarmów. Utrzymanie stałej wagi ciała wiąże się z zachowaniem równowagi pomiędzy spożywanym pokarmem a zużywaną energią lub „wydatkiem energetycznym” (zob. rysunek poniżej). Cały wydatek energetyczny można podzielić na energię zużywaną w podstawowych procesach metabolicznych w czasie spoczynku oraz tę zużywaną podczas aktywności. Nadwaga pojawia się wtedy, kiedy przejadanie się i mała aktywność fizyczna doprowadzają do zaburzenia wspomnianej równowagi i sprzyjają wzrostowi wagi. Przeprowadziliśmy niedawno badanie z udziałem ochotników – zdrowych osób z nadwagą i otyłych, mające na celu analizę wpływu oksyntomoduliny na pobór pokarmów, wydatek energetyczny i wagę ciała.

Przeprowadzono badanie metodą podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo. Ochotnicy – 15 zdrowych osób z nadwagą i otyłych, trzy razy dziennie, przed każdym posiłkiem wstrzykiwało sobie podskórnie oksyntomodulinę. Po czterech dniach zmierzono ich pobór pokarmów i wydatek energetyczny. Taki sam pomiar przeprowadzono po podobnym czasie, w którym te same osoby przyjmowały placebo – sól fizjologiczną. Ani badani, ani badający nie wiedzieli, kiedy aplikowana była która substancja. Pobór pokarmów zmierzono podając ochotnikom obfity posiłek, którym mieli najeść się do syta. Wydatek energetyczny związany z aktywnością obliczono monitorując biosensorem jednocześnie pracę serca i ruch badanych podczas typowych dla nich sytuacji. Wydatek energetyczny w czasie spoczynku obliczono metodą kalorymetrii pośredniej, mierząc ilość zużytego tlenu i wyprodukowanego dwutlenku węgla przy oddychaniu.

Wyniki badania pokazały, że po zastrzyku z oksyntomoduliny ochotnicy spożyli średnio o 128 kcal (17,3%) mniej (zob. wykres A poniżej) nie tracąc przy tym przyjemności jedzenia. Co więcej, ich wydatek energetyczny związany z aktywnością fizyczną wyraźnie wzrósł – o 143 kcal (26,2%) na dzień (zob. wykres B poniżej). Wzrost aktywności fizycznej zaowocował wzrostem całkowitego wydatku energetycznego o 9,4% (zob. wykres C poniżej), przy czym wydatek energetyczny podczas spoczynku się nie zmienił. Niski poziom aktywności fizycznej obserwowany u badanych na samym początku eksperymentu, pod wpływem podawanej im oksyntomoduliny wzrósł do normalnego poziomu (zob. wykres D poniżej), skutkując większym zużyciem energii każdego dnia. Wyniki badania wskazują na to, że oksyntomodulina może być doskonałym sposobem na walkę z otyłością, ponieważ działa podwójnie – jednocześnie hamuje apetyt i powoduje wzrost aktywności fizycznej do normalnego poziomu.

Aby zbadać jaki wpływ na wagę ciała i poziom hormonów wytwarzanych przez komórki tłuszczowe ma zażywanie oksyntomoduliny przez dłuższy czas, przeprowadzono kolejne badanie metodą podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo. Tym razem, przez okres czterech tygodni ochotnicy – 14 osób otyłych i z nadwagę wstrzykiwało sobie podskórnie oksyntomodulinę, a 12 osób przyjmowało placebo w postaci soli fizjologicznej. W trakcie eksperymentu ani badający, ani badani nie wiedzieli, które osoby przyjmowały oksyntomodulinę.

Terapia oksyntomoduliną znacząco i do samego końca trwania próby obniżyła apetyt badanych i tym samym ilość spożywanego przez nich jedzenia. Co najważniejsze, osoby przyjmujące oksyntomodulinę schudły 2,3 kilograma, podczas gdy osoby przyjmujące placebo tylko 0,5 kilograma (zob. wykres poniżej).

Tym samym, leczenie oksyntomoduliną zaowocowało utratą dodatkowych 450 gram na tydzień, co oznacza chudnięcie w tempie szybszym niż w przypadku zażywania jakiegokolwiek zarejestrowanego obecnie leku zwalczającego otyłość. W czasie badania zmierzono również leptynę i adiponektynę – hormony wydzielane proporcjonalnie do ilości tkanki tłuszczowej. Po czterech tygodniach przyjmowania oksyntomoduliny poziom tych hormonów był niższy proporcjonalnie do utraty tkanki tłuszczowej. Zebrane przez nas dane wskazują zatem, że przyjmowanie oksyntomoduliny powoduje utratę kilogramów i zapasów tkanki tłuszczowej u osób otyłych i z nadwagą.

Kryzys otyłości pogłębiają łatwa dostępność smacznego i kalorycznego jedzenia oraz brak aktywności fizycznej. Zwykła dieta odchudzająca zmierza do ograniczenia podaży energii w pożywieniu, co sprawia, że utrata wagi jest zadaniem wyjątkowo trudnym dla osób otyłych. Mechanizm działania oksyntomoduliny, w którym pośrednikiem jest podwzgórze (zob. ramka), polega na zmniejszeniu poboru pokarmów przy jednoczesnym zwiększeniu zużycia energii do normalnego poziomu. Zahamowanie apetytu trwa w równym stopniu przez cztery tygodnie, w ciągu których zaobserwowaliśmy u badanych otyłych znaczący spadek wagi i zmiany towarzyszące ubytkowi tkanki tłuszczowej.

Jedyną skuteczną obecnie metodą leczenie otyłości jest zabieg chirurgiczny. Ze względu jednak na niebezpieczeństwa związane z operacją i skutki uboczne, nie jest on przeprowadzany powszechnie.

W wyniku zabiegu pokarm nie przechodzi przez część przewodu pokarmowego i następuje zmiana poziomu hormonów jelitowych, w tym oksyntomoduliny, co prowadzi do spadku apetytu. Spadek masy ciała następujący po chirurgicznej regulacji poziomu oksyntomoduliny pozwala przypuszczać, że wieloletnie leczenie tym hormonem również może być skuteczne. Co więcej, takie leczenie nie niosłoby za sobą powikłań związanych z operacją.

W celu potwierdzenia leczniczych właściwości oksyntomoduliny w trakcie dłuższego stosowaniu należy teraz przeprowadzić badania kliniczne zakrojone na dużą skalę. Badania fazy III (zob. ramka) obejmowałyby testowanie skuteczności tego hormonu na setkach i tysiącach ochotników przez okres siedmiu lat. Takie badania umożliwią nie tylko potwierdzenia skuteczności leczenia, ale także wykrycie rzadkich skutków ubocznych, które mogły nie zostać zauważone podczas mniejszych badań. Kontrolowanie wagi ciała poprzez naturalne mechanizmy organizmu może być realną metodą leczenia otyłości, nieobarczoną poważnymi skutkami ubocznymi związanymi ze stosowaniem obecnie dostępnych leków. W przyszłości to właśnie taka naturalna metoda może pomóc nam walczyć z epidemią otyłości, a skuteczną bronią w tej walce może być właśnie oksyntomodulina.

Download

Download this article as a PDF