Astronom w trójwymiarowym świecie Inspire article

Author(s): Karin Ranero Celius

Tłumaczenie Zaneta Barska. Co wspólnego mają astronomia i film? Jochena Liske, astronoma i aktora. Karin Ranero Celius zabiera nas w podróż do Obserwatorium Paranal w Chile i opowiada o ostatnim filmie Jochena: Oko 3D (Das Auge 3D).

Ο Dr Jochen Liske
Η εικόνα προσφέρθηκε από
Dr Jochen Liske

W zbliżającej się ciemności błyszcząca smuga światła, Droga Mleczna, rozciąga się od jednego brzegu horyzontu do drugiego i gwiazdy migoczą nad miejscem, gdzie badany jest początek Wszechświata: nad pustynią Atakama w Chile.

Powodowany ciekawością świata astronauta z Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO)w1, Jochen Liske, od zawsze miał pasję odkrywania jak działa świat wokół nas. Poświęcił swoje życie, aby zbadać i wyjaśnić jego naturę. „Od zawsze interesowały mnie nauki ścisłe. Moją pasją było odkryć siłę napędową świata, ale czasopisma naukowe nie zaspokajały mojej ciekawości i pozostawiały uczucie niedosytu”.  

Zafascynowany „fundamentalną „ nauką – fizyką cząstek elementarnych i kosmologią – Jochen rozpoczął swoją drogę do kariery w tym kierunku. Studiował na Uniwersytecie w Bonn, w Niemczech i zrobił doktorat na Uniwersytecie Nowej Południowej Walii w Australii. „Astronomia jest dziedziną rozwijającą się bardzo dynamicznie i bardzo ekscytujące i inspirujące jest móc oglądać to wszystko z bliska i być małą cząstką tego rozwoju. Jako astronom podróżuję do wielu odległych i egzotycznych miejsc. Mam przywilej „bawienia się” niezwykłym sprzętem i analizowania fotonów, które śmigają we wszechświecie od kilku bilionów lat i nagle wpadają pod „mój” teleskop”.    

Aktualnie Jochen pracuje z grupą naukową Ogromnie Wielkiego Europejskiego Teleskopu (European Extremely Large Telescope E-ELT)w2: „Używam symulacji komputerowych po to, aby wypróbować i zobaczyć jak daleko zaprowadzi nas ten teleskop w znalezieniu odpowiedzi na pewne naukowe pytania”.

Jochen osiągnie swój cel badawczy dopiero, kiedy teleskop będzie skończony: „Chcę wykorzystać E-ELT do obserwacji, w czasie rzeczywistym, ewolucji wszechświata, która trwa od miliardów lat, poprzez jego bliską obserwację w okresie 20 lat. Mam nadzieję, że uda mi się zobaczyć jak zmienia się szybkość z jaką rozwija się wszechświat. To znaczy, że muszę dokonać niezwykle precyzyjnych pomiarów szybkości z jaką odległe obiekty oddalają się od Ziemi. Takie pomiary możliwe są jedynie za pomocą olbrzymiego, naziemnego teleskopu, takiego jak E-ELT. Te i inne eksperymenty przeprowadzane z E-ELT mogą przyczynić się do wyjaśnienia, jak dotąd, niewyjaśnionej natury przyspieszenia ekspansji kosmosu i prowadzić do zrozumienia podstawowych praw rządzących naturą”.

Główna rola w świecie 3D

„Bycie astronomem zakłada bycie krasomówcą: wymaga od ciebie przemawiania przed publicznością na konferencjach, w szkołach i publicznych imprezach, dlatego strach przed publicznym przemawianiem nie jest cechą, którą spotyka się u astonomów”. Jochen jest nie tylko astronomem i krasomówcą, ale także utalentowanym aktorem. „Należałem do grupy teatralnej w szkole średniej i brałem udział w wielu przedstawieniach. To pomogło mi w mojej pracy i w staniu przed kamerą”. Jego zdolności aktorskie okazały się kluczowe w przekazywaniu wiedzy światu, który by nie istniał bez współczesnej nauki.

Jochen wcielił się w rolę Dr J’a, gospodarza dwóch popularnych video podcastów, Hubblecastw3 i ESOcastw4, które przekazują szerszej publiczności ostatnie nowinki naukowe z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a i ESO. Brał również udział w wielu reportażach o tematyce astronomicznej i często udziela wywiadów w telewizji i przemawia publicznie. Jednak jego udział w projekcie E-ELT dał mu jego najdoskonalszą rolę: w Das Auge 3D (Oko 3D)w5.

Kiedy tylko włożymy okulary 3D całe kino zlewa się z pustynnym krajobrazem i wirtualnie przenosimy się do Cerro Paranal, jednego z najbardziej oddalonych zakątków Ziemi i lokalizacji jednego z najlepszych obserwatoriów na świecie, Obserwatorium Paranalw6.

Obserwatorium Paranl jest jednym z najbardziej suchych miejsc na Ziemi. Zapasy wody są regularnie dowożone z Antofagasty, pobliskiego miasta, które jest oddalone o półtorej godziny jazdy samochodem.
Zdjęcie dzięki uprzejmości ESO

Według Nikolai’a Vialkowitsch’a, producenta filmu Oko 3D „to nie jest film o nauce. On jest o ciekawości i jak ona doprowadziła do nauki, a nauka do urządzeń, które badają gwiazdy. To jest historia jednego z tych urządzeń: Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), jego ludzi i środowiska Obserwatorium Paranal. To jest historia fascynacji starej jak świat”. Budowa i obsługa takiego technologicznego arcydzieła, jakim jest VLT, wymaga wielu lat ciężkiej pracy, pieniędzy i wysiłku niezliczonej liczby ludzi, bez których nauka by nie poszła do przodu.

Towarzyszymy Marcelowi, kluczowej osobie w życiu Paranal, który jeździ codziennie przez trzy godziny, aby zaopatrzyć cały zespół VLT w 27 000 litrów wody. Bez niego, obserwatorium by nie funkcjonowało.

Pozostawiając w tyle gorąc pustyni, jedziemy na wycieczkę zapierającą dech w piersiach. W jednej chwili znajdujemy się wewnątrz gigantycznej kopuły niemalże sięgającej luster teleskopu o średnicy 8,2m. Następnie wyjeżdzamy na zewnątrz, na platformę teleskopu, gdzie jeden z samodzielnych teleskopów (Unit Telescopes) kieruje się w naszą stronę podczas ustawiania się do kolejnych obserwacji. Potem, nagle znajdujemy się pod szczytem Cerro Paranal w ciemnoniebieskiej rzeczywistości tunelu interferometru Bardzo Dużego Teleskopu (Very Large Telescope Interferometer (VLTI)w7. Jesteśmy w świecie Nicolasa Schulera – inżyniera, który spełnia swoje szkolne marzenie, aby pracować na VLTI. 

W końcu docieramy do opustoszałego terenu, 30 km od Paranalu. Jochen wspina się na szczyt wieży na gołej górze i rozgląda się po pustyni.

To jest Cerro Ventarrones, potencjalne miejsce budowy E-ELT, zanim wybrano ostatecznie Cerro Armazones. „W tym miejscu znajduje się tylko ta jedna chwiejna wieża, o wysokości pięciu lub sześciu metrów z małym teleskopem i stacją meteorologiczną. To jest wielkie osiągnięcie, żeby zbudować tu tak high-techową konstrukcję, jaką jest VLT czy E-ELT” – mówi Jochen.

 Celem filmu Oko 3D jest przedstawić astronomię i zainspirować publiczność, aby chciała dowiedzieć się więcej na jej temat. Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się jak wyglądałby świat, gdyby ludzie nie byliby ciekawi i chętni, aby odpowiadać na pytania? Jochen uważa, że „nadal uważalibyśmy, że Ziemia jest centrum Wszechświata, nadal nie wiedzielibyśmy dlaczego jabłka spadają z drzew i poruszalibyśmy się tylko za pomocą kompasu. Astronomia nie da nam lekarstwa na raka i nie zapewni nam czystej i darmowej energii, jednak mocno wierzę, że warto ją zgłębiać i przekazywać”.

Informacje o filmie Oko 3D: Czuj się jak w Paranal

W czerwcu 2009 roku  niemieccy eksperci filmu 3D z Parallax Raumprojektion wyruszyli na pustynię Atacama w Chile, jednego z najbardziej wysuszonych miejsc na Ziemi. Tam na Mount Paranal znajduje się Bardzo Duży Teleskop należący do ESO. Oko 3D to pierwszy dokumentalny film 3D wyprodukowany w Niemczech. Film w reżyserii Nikolai’a Vialkowitsch’a trwa około 45 minut i przenosi widzów do jednego z najwspanialszych obserwatoriów na Ziemi. Film otrzymał miano specjalnego projektu Międzynarodowego Roku Astronomiiw8 i wygrał nagrodę specjalną za obraz na Festiwalu Filmów Trójwymiarowych 2010w9 w Seine-Saint-Denis we Francji. Film jeszcze nie jest dostępny na DVD, ale można go obejrzeć w kinach w Niemczech i Austrii. Wkrótce ukaże się angielska wersja. National Geographic wykupił prawa do niego i wkrótce będzie dostępny na całym świecie.     

Szkoły zainteresowane projekcją niemieckojęzycznej wersji filmu we współpracy z pobliskim kinem 3D mogą skotaktować się ze Stefanie Knoll (email: distribution@raumprojektion.de). Istnieje również możliwość zaproszenia reżysera lub jednego z astronomów uczestniczących w filmie na wywiad. Na stronie filmu znajduje się dział dydaktyczny dotyczący teleskopów, jak włączyć projekcję filmu w program nauczania, jak również wypowiedzi nauczycieli fizyki na temat swojego doświadczenia z oglądaniem filmu w szkolew5.

Podziękowania

Autor dziękuje Parallax Raumprojektion za współpracę.

Web References

  • w1 – ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, główna międzyrządowa organizacja astronomiczna w Europie i najbardziej produktywne obserwatorium astronomiczne na świecie. Zobacz: www.eso.org
  • w2 – E-ELT będzie miał średnicę 42m i będzie największym na świecie okiem na niebo. Więcej informacji na stronie: www.eso.org/public/teles-instr/e-elt.html
  • w3 – Hubblecast to naukowy i edukacyjny videocast o teleskopie Hubble. Można go ściągnąć w formatach: standard (mov, mpeg, mp4, m4v), HD (High Definition) i Full HD. Aby obejrzeć Hubblecast wejdź na: www.spacetelescope.org/videos/archive/category/hubblecast
  • w4 – ESOcast to serial videocast dostarczający najnowszych wiadomości i badań z ESO. Dostępny jest w takich samych formatach jak Hubblecast (oprócz Full HD). Aby obejrzeć odcinki wejdź na: www.eso.org/public/videos/archive/category/esocast
  • w5 –Aby uzyskać więcej informacji o filmie Das Auge 3D (Oko 3D), gdzie można go obejrzeć i po dostęp do materiałów szkolnych wejdź na: http://dasauge3d.wordpress.com
  • w6 – Paranal to obserwatorium astronomiczne operowane przez ESO. Znajduje się na Cerro Paranal w Chile, na wysokości 2635m n.p.m. Tam znajduje się Bardzo Duży Teleskop VLT, najbardziej zaawansowane astronomiczne obserwatorium na świecie, które składa się z czterech samodzielnych teleskopów z głównymi lustrami o średnicy 8,2m i czterech ruszających się pomocniczych teleskopów o średnicy 1,8m. Aby uzyskać więcej informacji na temat Paranal odwiedź stronę ESOw1. Więcej informacji na temat VLT znajdziesz w artykule:
  • w7 – Interferometr Bardzo Dużego Teleskopu (VLTI) łączy dwa lub trzy teleskopy VLT, co pozwala astronomom zobaczyć szczegóły do 25 razy wyraźniej niż przez pojedyncze teleskopy. Aby dowiedzieć się więcej na temat VLT i interferometrów przeszukaj stronę ESO (www.eso.org) lub użyj bezpośrednich linków http://tinyurl.com/35we9qg i http://tinyurl.com/38ov7s4
  • w8 – Edukacyjne materiały na temat Międzynarodowego Roku Astronomicznego znajdziesz w:
  • w9 – Więcej informacji na temat Festiwalu Filmów Trójwymiarowych znajdziesz na stronie: www.dimension3-expo.com/uk/festival.php

 

Institutions

Author(s)

Karin Ranero Celius ukończyła licencjat z fizyki i psychologii, a następnie zrobiła magistra ze studiów muzealnych. Jej pasja przekazywania wiedzy o cudach nauki skłoniła ją do zostania populatyzatorem nauki. Poświęca się przede wszystkim nauce i kontaktom z publicznością, najpierw w Instituto de Astrofísica de Canarias w Hiszpanii, następnie w Europejskim Obserwatorium Południowym w Monachium w Niemczech i obecnie w Europejskim Laboratorium Biologii Molekularnej w Heidelberg w Niemczech.

License

CC-BY-NC-ND

Download

Download this article as a PDF