Jean-Luc Solandt: nurkowanie w morskim rezerwacie przyrody Inspire article

Tłumaczenie Jadwiga Schreiber. Jean-Luc Solandt, biolog morski, opowiada Karin Ranero Celius o swojej fascynacji: odkrywaniu oraz ochronie jednego z największych skarbów świata: oceanu.

Reportaże Jacquesa Cousteau przedstawiające kolorowe i niesamowite życie świata podwodnego zafascynowały miliony ludzi na całym świecie – również Jean-Luca Solandta. „Zainteresowałem się biologią właśnie podczas czytania o wyprawach badawczych Cousteau; w reportażach tych podwodny świat wydawał się być taki „mały”, niemniej jednak cudowny”. Obecnie, Jean-Luc Solandt jest funkcjonariuszem ochrony różnorodności biologicznej w Marine Conservation Society^w1 oraz zaangażowany jest w organizację morskich rezerwatów przyrody.

Jako uczeń, jednej z londyńskich szkół, Jean-Luc szczególnie interesował się naukami biologicznymi a fascynowały go głównie anatomia oraz modelowanie funkcjonalne (np. systemów biologicznych; przyp. tłum.). Podążając za swoją pasją, studiował on biologię morską na Uniwersytecie w Liverpoolu a następnie spędził rok wolontariatu na Wielkiej Rafie Koralowej w Australii, gdzie przeprowadzał badania nad gatunkami ryb raf koralowych oraz rozmnażaniem koralowców (min. udało mu się być świadkiem masowego tarła koralowców twardych).

„Tropikalne rafy koralowe podobne są do sawann Serengeti tylko, że zamiast licznych nieparzystokopytnych zwierząt roślinożernych występują tam kolorowe ryby skarusowtae (papugoryby) oraz pokolcowate. Gatunki te są niezbędne do utrzymywania pod kontrolą ilości glonów morskich, umożliwiając w ten sposób prawidłowy rozwój korali twardych. Balans ten (pomiędzy rybami roślinożernymi oraz algami) jest, zatem kluczowym elementem w rozwoju i utrzymaniu zdrowego i zrównoważonego ekosystemu raf koralowych.”

Po powrocie do UK, Jean-Luc rozpoczął doktorat na Uniwersytecie Londyńskim, z pracami terenowymi na Jamajce, gdzie populacje ryb roślinożernych zostały (i wciąż są) wyniszczone poprzez nadmierne połowy. W nieobecność ryb, to jeżowce z gatunku Diadema antillarum, odpowiedzialne były za utrzymywanie pod kontrolą ilości alg oraz zapewnienie miejsca dla rosnących koralowców. Niestety w latach 1990 choroba, która zaatakowała jeżowce, spowodowała, że rafy koralowe zarosły algami. W latach 1995-1998, kiedy populacja jeżowców powoli się odbudowała, Jean-Luc przeprowadzał badania nad ich interakcją z algami oraz innymi gatunkami zwierząt żyjących na rafie koralowej.

Jego wciąż rosnące zainteresowanie ochroną zasobów morskich, zaprowadziło go następnie do Tanzanii, gdzie pracował, jako naukowiec terenowy dla Frontier^w2, angielskiej organizacji chroniącej zasoby naturalne, a następnie na Filipiny i na Fiji gdzie pracował dla Coral Cay Conservation^w3. Do jego obowiązków należało szkolenie wolontariuszy, którzy często niewiele wiedzą na temat biologii morza. Po takim szkoleniu są oni w stanie rozróżnić 75 gatunków ryb, 40 gatunków korali jak również wiele gatunków bezkręgowców, które pojawiają się w reportażach kręconych przez nich podczas nurkowań.

“Typowy dzień pracy zaczyna się o 6 rano. Najpierw trzeba przygotować plan nurkowania, spotkać się z wolontariuszami, przeprowadzić lekcję, poradzić sobie jakoś z bólem głowy czy innymi dolegliwościami z dnia poprzedniego, następnie wypłynąć na nurkowanie, nakręcić podwodny reportaż i później wprowadzić do go do bazy danych, zjeść obiad (składający się najczęściej z ryżu i fasoli), napełnić butle do nurkowania, przeprowadzić drugi wykład, wypłynąć na drugie nurkowanie, następnie pojechać do miasta by uzupełnić paliwo, jedzenie i ewentualnie naprawić sprzęt i na koniec powrócić do analizy zebranych podczas nurkowania danych” opowiada Jean-Luc.

Choć były to miesiące bardzo długich dni oraz ciężkiej pracy, ich cel był wyjątkowo ważny dla Jean-Luca: wskazać obszary morskie, które należy objąć ochroną. Odniesiony sukces: założenie rezerwatu Danjugan Islands Marine Reserve^w4, zachęciły go do dalszego zaangażowania się w pracę nad ochrona przyrody morskiej, min. poprzez przeprowadzanie kampanii wraz z Marine Conservation Society^w1 w Wielkiej Brytanii, promujących morskie obszary objęte ochroną.

Oceany zawierają wiele różnorodnych a zarazem współistniejących ekosystemów i od zawsze były i są źródłem pożywienia dla ludzi. Niestety wrażliwość tych ekosystemów na nadmierną eksplorację coraz bardziej daje nam się we znaki. Jak wynika z obecnych badań „komercyjne zasoby ryb zmniejszyły się o 95% w wodach dookoła Wielkiej Brytanii w przeciągu ostatnich 100 lat [Thurstan et al., 2010],” mówi Jean-Luc. Ponadto, 88% europejskich zasobów rybnych jest zbyt nadmiernie poławianych i teoretycznie są one wyczerpane. Dlatego właśnie Marine Conservation Society przeprowadza kampanie na całym świecie, aby stworzyć morskie rezerwaty przyrody oraz umożliwić tym ekosystem ponowny rozkwit i równowagę biologiczną. Takie rezerwaty morskie mogą ochraniać albo konkretne gatunki (grupy) zwierząt czy też określone aspekty danego ekosystemy lub mogą objąć cały (określony) obszar ścisła ochroną, co oznacza całkowity zakaz połowu, zaśmiecania, instalacji podwodnych kabli czy jakichkolwiek innych modyfikacji środowiska.

“Jak wynika z naszych wcześniejszych badań, już sama redukcja połowów wpływa pozytywnie na przywrócenie równowagi ekosystemów morskich” mówi Jean-Luc. „Oczywiście to nie wystarczy: ochrona gatunków czy (dużych) obszarów morskich jest niezbędna”. Dobrym przykładem może być tutaj 5 ogromnych rezerwatów morskich Georges Bank, chroniących 17 000 km2 północno-wschodniego wybrzeża USA, które umożliwiły wzrost liczby np. małż z rodziny przegrzebkowtych o 2000% czy flądry Limanda ferruginea o 500%. Dane wskazują, że wszystkie rezerwaty morskie razem wzięte umożliwiły wzrost biomasy wcześniej wyeksploatowanych gatunków o 446% oraz wzrost ich różnorodności o 21% (Lester et al., 2009).

Morskie rezerwaty przyrody nie tylko pozytywnie wpływają na chroniony obszar, ale również na ekosystemy znajdujące się w pobliżu. „Dzięki takim rezerwatom pojawił się fenomen tzw. „fishing the line” – połowy ryb są dużo bardziej efektywne w pobliżu granic z rezerwatem obszaru morskiego i maleją z zwiększa odległością od chronionego terenu: 73% łowionego w północno-wschodnim Atlantyku plamiaka, złapanych zostaje na obszarze do 5 km od granicy rezerwatu Georges Bank. Fenomen ten pomaga rybakom efektywniej wykonywać ich pracę, oszczędzając ich czas poszukiwania łowisk oraz paliwo” mówi Jean-Luc. Czyli nawet rybacy, żyjący z połowu ryb, mogą czerpać korzyści z istnienia rezerwatów morskich. Podobne zjawisko zaobserwowano w połowach homarów oraz ryb wokół śródziemnomorskich rezerwatów morskich (Goñi et al., 2008).

“Małe rezerwaty morskie są szczególnie korzystne dla gatunków prowadzących osiadły tryb życia oraz ryb, które nie odbywają długo dystansowych tarł. Mimo to by wspomniane wyżej zjawisko plamiaka mogło wystąpić, potrzebne są rezerwaty o skali podobnej do Georges Bank”.

Dla gatunków migrujących pomiędzy oceanami, morskie rezerwaty przyrody mają stosunkowo ograniczoną korzyść. Dlatego też przez ostatnie 6 lat Jean-Luc zaangażowany był w projekt ochrony rekina gigantycznego (długoszpara), który pokonuje ogromne dystanse pomiędzy oceanami. „Rekin gigantyczny jest drugą, co do wielkości, rybą na świecie. Osiąga on do 12 m długości, mimo, że jest filtratorem planktonu (a nie drapieżnikiem; przyp. tłum.). Z powodu jego powolnej reprodukcji (około 6 młodych, co dwa lata) oraz późnego dojrzewania płciowego (około 18 lat) jest on gatunkiem zagrożonym”.

W roku 2007 projekt ten odniósł sukces wprowadzając zakaz polowania i handlu nie tylko na gatunek, ale również na każdą część jego ciała w wodach Unii Europejskiej. Na polecenie Marine Conservation Society Jean-Luc śledzi występowanie oraz wędrówki rekina gigantycznego, korzystając głównie z raportów obserwacyjnych pochodzących ze społeczeństwa na całym świecie: od roku 1987 Marine Conservation Seciety zebrało ponad 12 000 reportów sugerujących istnienie ponad 25 000^w5 osobników tego gatunku. „To głównie dzięki tym danym zainteresowanie tym gatunkiem wzrosło i Wielka Brytania zaangażowała się w jego ochronę na skalę międzynarodową. Sugeruje to, że udział społeczeństwa jest również ważnym czynnikiem w procesie lepszej ochrony zagrożonych gatunków”.

Jean-Luc zaangażowany jest również w wiele publicznych projektów jak np. Seasearch^w6. Jest to program badawczy, w którym nurkowie-wolontariusze nagrywają podwodne reportaże o gatunkach żyjących na dnie mórz wokół Wielkiej Brytanii oraz Irlandii, służące później do analizy, które obszary są najbardziej różnorodne i bogate w gatunki morskie oraz które tereny wymagają ochrony. Pomaga on również prze projekcie „Your seas your voice”^w7 w którym społeczeństwo może głosować na określone tereny morskie (również poza wodami Wielkiej Brytanii), które ich zdaniem najbardziej zasługują na ochronę.

Ludzie, którzy zgłaszają np. zaobserwowanie rekina gigantycznego, czy którzy głosują na obszary morskie, aby je chronić czy też biorą udział w nurkowanych badawczych zdają sobie sprawę o zagrożonym stanie naszych mórz i oceanów. Niestety większość ludzie interesuje się w dużo mniejszej skali ochroną przyrody morskiej w porównaniu z ochroną lądową. Jean-Luc uważa, że edukacje odgrywa tu kluczową rolę – ochrona obszarów morskich to nie tylko ochrona gatunków czy terenów, ale również wydajniejszy przemysł rybołówstwa oraz zdrowsze ekosystemy morskie. Ponadto, podkreśla on, że każdy z nas naprawdę może pomóc. „Jest wiele sposobów, aby wspomóc ochronę wód morskich, możesz np. zwracać uwagą, na to, z jakich źródeł pochodzą ryby, które jesz^w8 (tzn. sprawdzić czy są to legalne, zarejestrowane połowy), możesz zagłosować na tereny wodne, gdzie twoim zdaniem powinien powstać rezerwat^w7 czy wesprzeć organizacje jak np. Marine Conservation Society^w1.”

Download

Download this article as a PDF