Επιστήμη χωρίς σύνορα: μια σχολική ανταλλαγή βασιζόμενη στην αστρονομία Teach article

Μετάφραση από τη Σεβαστή Μαλάμου (Sevasti Malamou). Οι τυπικές σχολικές ανταλλαγές επικεντρώνονται στη γλώσσα και τον πολιτισμό – αλλά μπορείτε επίσης να δημιουργήσετε…

Ο κύριος στόχος των περισσοτέρων σχολικών προγραμμάτων ανταλλαγής είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να μάθουν μια άλλη γλώσσα. Οργανωμένες δραστηριότητες – συχνά με κοινωνικές, πολιτιστικές ή ιστορικές πτυχές – συμπεριλαμβάνονται συνήθως για να μιλήσουν οι μαθητές μεταξύ τους. Αλλά γιατί υπάρχουν τόσο λίγα προγράμματα ανταλλαγών όπου οι μαθητές μαθαίνουν και μιλάνε για την επιστήμη; Οι Φυσικές Επιστήμες είναι πραγματικά διεθνείς, και η αγγλική γλώσσα – η οποία δεν είναι η μητρική γλώσσα για τους περισσότερους επιστήμονες – είναι η κοινή διάλεκτος για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Πριν από πέντε χρόνια, εμείς – σαν καθηγητές Φυσικών Επιστημών – αποφασίσαμε να καταρτίσουμε ένα πρόγραμμα ανταλλαγών βασισμένο σε θέματα Φυσικών Επιστημών και να διεξάγεται στα Αγγλικά. Από τότε, τα σχολεία μας στο Μύνστερ (Μünster-Γερμανία) και στο Λέϊντεν (Leiden-Ολλανδία) συνεργάστηκαν σε ένα πρόγραμμα στο οποίο οι μαθητές ηλικίας 14-16 ετών μαθαίνουν για την αστρονομία. Δύο φορές το χρόνο (στο Λέϊντεν το Νοέμβριο και στο Μύνστερ το Φεβρουάριο), εισάγουμε τους μαθητές σε μεθόδους, πειράματα και την τρέχουσα έρευνα στην αστρονομία – και, φυσικά, διασκεδάζουμε με δραστηριότητες αναψυχής.

Οι μαθητές μας είναι ενθουσιασμένοι με το πρόγραμμα και είμαστε υπερήφανοι που έχει γίνει ένα αναπόσπαστο κομμάτι στα ημερολόγια των σχολείων μας. Κρίνοντας από την ανατροφοδότηση που λαμβάνουμε από τους μαθητές, πιστεύουμε ότι η ανταλλαγή βοηθά του μαθητές να αναπτύξουν ή να διατηρήσουν μια θετική στάση απέναντι στις Φυσικές Επιστήμες. Κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής, οι μαθητές αποκτούν μια εικόνα για την πραγματική έρευνα και έχουν τη δυνατότητα να εξασκήσουν τις αγγλικές τους δεξιότητες σε ένα επιστημονικό πεδίο. Στο μέλλον, αυτή η εμπειρία μπορεί να τους ενθαρρύνει να επιλέξουν ένα μάθημα STEM στο σχολείο ή το πανεπιστήμιο, ή να τους δώσει αυτοπεποίθηση να πάνε στο εξωτερικό για σπουδές. 

Σε αυτό το άρθρο, περιγράφουμε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνουμε αυτές τις ανταλλαγές και τι έχουμε μάθει στην πορεία. Ίσως οι εμπειρίες μας μπορούν να εμπνεύσουν άλλους να δημιουργήσουν μια επιστημονική αλλαγή στο σχολείο τους.

Πώς να δημιουργήσετε μια επιστημονική ανταλλαγή σχολείων

Αν επιθυμείτε να ξεκινήσετε ένα δικό σας επιστημονικό πρόγραμμα ανταλλαγής σχολείων, τα παρακάτω βήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν κατευθυντήρια γραμμή.

1. Επιλέξτε ένα θέμα

Βρείτε ένα κατάλληλο θέμα και έναν ή περισσότερους τοπικούς εταίρους συνεργασίας που μπορούν να προσφέρουν τεχνογνωσία και ευκαιρίες για επισκέψεις (π.χ. ένα πανεπιστήμιο με εγκαταστάσεις για σχολεία, ένα μουσείο ή ένα αστεροσκοπείο, ή ακόμη και μια εταιρεία.

Για το σχολείο στο Λέϊντεν, η αστρονομία ήταν μια φυσική επιλογή: η πόλη έχει ένα παλιό αστεροσκοπείο το οποίο προσφέρει ξεναγήσεις, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστήματος και Τεχνολογίας [European Space and Technology Centre (ESTEC)] βρίσκεται κοντά, και το Πανεπιστήμιο του Leiden έχει τμήμα αστρονομίας. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι η αστρονομία δεν αποτελεί μέρος του εθνικού προγράμματος σπουδών, έτσι οι μαθητές θα ξεκινούσαν όλοι από το ίδιο επίπεδο.
 

2. Βρείτε ένα σχολείο συνεργάτη

Αποφασίστε πόσο χρόνο και χρήματα μπορείτε να ξοδέψετε για το πρόγραμμα ανταλλαγής. Στη συνέχεια βρείτε μια χώρα, μια πόλη και ένα όμοιο σχολείο που ταιριάζει στις ιδέες σας.

Δεδομένου ότι οι μαθητές μένουν με τις οικογένειες υποδοχής, το μεγαλύτερο μέρος του κόστους ανταλλαγής είναι τα ταξίδια. Στο σχολείο του Λέϊντεν, αποφασίσαμε ότι το έταιρο σχολείο δεν πρέπει να είναι πολύ μακριά. Επίσης θέλαμε οι μαθητές να βιώσουν την επικοινωνία σχετικά με την Επιστήμη στα αγγλικά με άλλους μη έχοντες την αγγλική γλώσσα ως μητρική, έτσι επιλέξαμε μια μη αγγλόφωνη χώρα. Η διάρκεια, όπως και για τις άλλες ανταλλαγές που προσφέρει το σχολείο, ήταν τέσσερις μέρες.

Βρήκαμε που στη Γερμανία η αστρονομία μπορούσε να μελετηθεί σε πανεπιστήμιο και επιλέξαμε δύο πόλεις όχι πολύ μακριά από το Λέϊντεν: τη Βόννη και το Μύνστερ. Στη συνέχεια διαβάσαμε τις ιστοσελίδες των γυμνασίων σε αυτές τις πόλεις για να δούμε αν μπορεί να ενδιαφέρονται για ένα επιστημονικό πρόγραμμα ανταλλαγής. Επικοινωνήσαμε με οκτώ σχολεία και δύο από αυτά απάντησαν θετικά. Η τελική απόφαση πάρθηκε αφού ερευνήσαμε ποιο γερμανικό σχολείο μπορεί να ταιριάζει καλύτερα σε σχέση με το σχολικό ημερολόγιο, τον ενθουσιασμό των εκπαιδευτικών και την υποστήριξη της σχολικής διοίκησης.

Στο Μύνστερ, η ανταλλαγή ξεκίνησε με ένα email από το Λέϊντεν ρωτώντας αν το σχολείο τους θα ενδιαφερόταν για το πρόγραμμα, το οποίο ονομάσαμε Επιστήμη στο Διάστημα.
 

3. Συμφωνείστε στις λεπτομέρειες

Κανονίστε μια συνάντηση με το σχολείο-συνεργάτη για να συμφωνήσετε στις βασικές διοργανωτικές λεπτομέρειες και στα δύο σχολεία, π.χ. την ηλικία και τον αριθμό των μαθητών, τη διάρκεια και την ημερομηνία της ανταλλαγής, τις προθεσμίες υποβολής των αιτήσεων, το κόστος για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, και τη στέγαση.

Θέλαμε οι μαθητές να έχουν επαρκείς γνώσεις της άλγεβρας για να κάνουν ενδιαφέροντες υπολογισμούς, αλλά να μην είναι πολύ κοντά στις τελικές τους εξετάσεις, για αυτό αποφασίσαμε οι μαθητές να είναι ηλικίας 15 περίπου ετών. Εφόσον σχεδιάσαμε δραστηριότητες που απαιτούν οι μαθητές και από τα δύο σχολεία να χωράνε σε μια τάξη ή να πάνε σε μια ξενάγηση, προσφέραμε μέχρι 16 θέσεις για κάθε σχολείο.

4. Σχεδιάστε το πρόγραμμα

Προετοιμάστε το πρόγραμμα και το επιστημονικό κομμάτι του προγράμματος για την επίσκεψη φιλοξενίας από το συνεργαζόμενο σχολείο.

Κάθε ομάδα είναι υπεύθυνη κυρίως για το μέρος φιλοξενίας του προγράμματος. Τώρα έχουμε ένα καθιερωμένο πρότυπο για το πρόγραμμα, συνδυάζοντας ένα μείγμα κοινωνικών και αστρονομικών δραστηριοτήτων. Η μισή από την ημέρα άφιξης χρησιμοποιείται για τη γνωριμία μαθητών και προσωπικού μεταξύ τους, καθώς και γνωριμία με την πόλη. Ακολουθεί μια μέρα στο σχολείο, ύστερα μια μέρα στο πανεπιστήμιο, και μια μισή μέρα στο σχολείο ξανά. Θα μπορούσατε επίσης (ή αντ’ αυτού) να συμπεριλάβετε μια επίσκεψη σε μια εξωτερική εγκατάσταση – κάπου όπως το Παλιό Αστεροσκοπείο στο Λέϊντεν, το οποίο είναι ακόμα σε λειτουργία, ή το πλανητάριο του Μύνστερ.
 

5. Δημοσιεύστε την ανταλλαγή σας

Διαφημίστε την ανταλλαγή στο σχολείο σας και επιλέξτε συμμετέχοντες.

Κάθε χρόνο παράγουμε ένα φυλλάδιο και βάζουμε μια ειδοποίηση στους ιστοτόπους των σχολείων για να ενημερώσουμε τους μαθητές και τους γονείς για την ανταλλαγή. Οι μαθητές που συμμετείχαν στην ανταλλαγή του προηγούμενου έτους επισκέπτονται τις τάξεις για να εξηγήσουν γιατί είναι σπουδαίο να συμμετάσχουν.

Για να ανταγωνιστούν για τις θέσεις, οι μαθητές γράφουν επιστολές αίτησης. Χρησιμοποιούμε αυτές τις επιστολές, τους βαθμούς των μαθητών και το στόχο της ισότητας των φύλων ως κριτήρια επιλογής.

6. Οργανώστε την κοινωνική πλευρά

Οι συμμετέχοντες μαθητές οργανώνουν τις κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες για την επίσκεψη υποδοχής.

Σε κάθε σχολείο, έχουμε συνήθως την πρώτη συνάντηση με τους μαθητές στα μέσα Σεπτέμβρη. Τους λέμε για το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος και τους ζητάμε να σχεδιάσουν οι ίδιοι τις δραστηριότητες της ομάδας. Για παράδειγμα, έχουμε πάντα μια ξενάγηση στην πόλη και δείπνο μαζί την πρώτη μέρα, αλλά οι μαθητές οργανώνουν τις λεπτομέρειες. Μπορεί να σχεδιάσουν ένα κουίζ με βάση τα ίχνη για να γνωρίσουν την πόλη, και να κάνουν κράτηση σε ένα εστιατόριο που πιθανό να αρέσει σε άλλους μαθητές.
 

7. Βελτιστοποιήστε το σχέδιο σας

Ελέγξτε το πρόγραμμα και από τις δύο πλευρές, και βρείτε το χρόνο να το τελειοποιήσετε ανάλογα με τις ανάγκες.

Παρόλο που οι περισσότερες από τις δραστηριότητες οργανώνονται από το σχολείο οικοδεσπότη σε κάθε τοποθεσία, επανεξετάζουμε πάντα και τις δύο πλευρές του προγράμματος μεταξύ μας πριν από την ανταλλαγή, για να διασφαλίσουμε ότι αποτελούν ένα συνεκτικό σύνολο. Εκτός από την εξισορρόπηση των κοινωνικών και επιστημονικών παραμέτρων, το πρόγραμμα θα πρέπει να οργανωθεί έτσι ώστε η δεύτερη επίσκεψη να βασίζεται στις ιδέες της πρώτης επίσκεψης.  

8. Αξιολογήστε την ανταλλαγή σας

Αξιολογήστε το πρόγραμμα αφού έχουν πραγματοποιηθεί οι ανταλλαγές και από τις δύο πλευρές.

Ζητάμε από τους μαθητές για ανατροφοδότηση μετά από κάθε ταξίδι, αλλά επίσης έχουμε μια συνάντηση αξιολόγησης με τους εκπαιδευτικούς κάθε χρόνο για να συζητήσουμε πιθανές βελτιώσεις.

Παγίδες και προβλήματα

Η σχολική μας ανταλλαγή βρίσκεται τώρα στο πέμπτο έτος. Ενώ αυτό σημαίνει ότι πολλά έχουν πάει σωστά, δε σημαίνει ότι τίποτα δεν έχει πάει ποτέ στραβά. Αναφέρουμε εδώ δύο προβλήματα που έπρεπε να επιλύσουμε, με την ελπίδα ότι οι εμπειρίες μας θα βοηθήσουν άλλους να αποφύγουν αυτές τις παγίδες.

Φόρτος εργασίας

Να είστε ρεαλιστές σχετικά με το τι μπορούν να επιτύχουν οι μαθητές κατά τη διάρκεια μιας σύντομης ανταλλαγής.  

Στον πρώτο χρόνο, εκπονήσαμε ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα με πολλές διαφορετικές εργασίες για κάθε μαθητή να ολοκληρώσει. Αποδείχθηκε ότι οι μαθητές έπρεπε να εργάζονται τόσο γρήγορα που πολύ συχνά δεν κατανοούσαν καλά τις εργασίες που έκαναν. Διαπιστώσαμε ότι ήταν καλύτερο να κατανείμουμε τις εργασίες σε διαφορετικές ομάδες μαθητών (και να παραλείψουμε μερικές). Αυτό οδήγησε τους μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα το υλικό για τα δικά τους θέματα, και να κάνουν πιο ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις για αυτούς, τις οποίες οι υπόλοιποι μαθητές κατάφεραν να ακολουθήσουν.

Επικοινωνία

Αξιολογήστε το πρόγραμμα κάθε χρόνο, όχι μόνο με τους μαθητές αλλά επίσης και με τους καθηγητές.

Στο τέταρτο έτος της ανταλλαγής, βιώσαμε κάποια ένταση ανάμεσα στις δυο ομάδες των καθηγητών. Τι είχε συμβεί; Αποδείχθηκε ότι δεν είχαμε μιλήσει αρκετά για τις διαφορετικές καταστάσεις και πραγματικότητες στα δύο σχολεία. Κανονίσαμε μια τηλεφωνική συνδιάσκεψη, αναφέρθηκαν τα προβλήματα όπως τα είδαμε, συζητήσαμε τα όρια και τις πιθανές επιλογές στα δύο σχολεία, και στη συνέχεια θεσπίσαμε κάποιες γραπτές οδηγίες τις οποίες και οι δύο ομάδες θεώρησαν ότι μπορούσαν να ακολουθήσουν άνετα.

Επειδή το πρόγραμμα ανταλλαγών είχε πάει τόσο καλά για τους μαθητές, δεν είχαμε δημιουργήσει μια κουλτούρα ανατροφοδότησης μεταξύ μας. Τώρα, δε ζητάμε μόνο από τους μαθητές μας ανατροφοδότηση, αλλά επίσης αφιερώνουμε χρόνο για να ανατρέξουμε στο πως πήγαν τα πράγματα για τους καθηγητές και πως νιώθουμε για αυτό.

Δημιουργώντας το δικό σας πρόγραμμα

Αν θέλετε να δημιουργήσετε το δικό σας πρόγραμμα ανταλλαγής επιστημών, δε χρειάζεται το θέμα να είναι η αστρονομία και δε χρειάζεται να είσαστε κοντά σε ένα πανεπιστήμιο. Αν έχετε μια χημική εταιρεία κοντά σας, μάθετε αν μπορείτε να συνεργαστείτε. Ίσως η εταιρεία έχει ένα υποκατάστημα στο εξωτερικό και μπορείτε να βρείτε ένα σχολείο κοντά. Υπάρχουν επίσης και άλλοι τρόποι να δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα: για παράδειγμα, μπορείτε να ξεκινήσετε ψάχνοντας την ιστοσελίδα του eTwinning του προγράμματος Erasmus+^{w1, w2}.

Κάθε πρόγραμμα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε σχολείου. Ότι και αν αποφασίσετε να κάνετε, να είσαστε δημιουργικοί: αυτό θα σας βοηθήσει να δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα που θα απολαύσουν οι μαθητές σας τώρα, και ίσως και πολλοί άλλοι τα επόμενα χρόνια.

Τέλος, αν ενδιαφέρεστε να δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής αστρονομίας στο σχολείο σας, θα ήμασταν χαρούμενοι να σας στείλουμε ολόκληρο το υλικό μας (αρχεία Word και PDF, συμπεριλαμβανομένου των τετραδίων εργασιών που χρησιμοποιούμε στο Λέϊντεν και το Μύνστερ). Παρακαλώ στείλτε μας e-mail (christina.diehl@gmx.de, c.callies@gymnasiumleiden.nl).

Ευχαριστίες

Το άρθρο αυτό βασίζεται σε μια παρουσίαση στο γερμανικό εθνικό φεστιβάλ Science on Stage το 2016. Το Science on Stage^w3 είναι το δίκτυο για τους ευρωπαίους καθηγητές επιστήμης, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών (STEM), το οποίο ξεκίνησε αρχικά το 1999 από το EIROforum, τον εκδότη του Science in School. Η μη κερδοσκοπική οργάνωση Science on Stage φέρνει κοντά καθηγητές επιστημών από όλη την Ευρώπη για να ανταλλάξουν ιδέες και βέλτιστες πρακτικές με ενθουσιώδεις συναδέλφους από 25 χώρες.

Download

Download this article as a PDF