Αστεροσκοπείο ALMA: Ο ουρανός είναι μόνο ένα βήμα μακριά Understand article

Μετάφραση από Ελισάβετ Μοσχόβου (Elisavet Moschovou). Η Claudia Mignone και ο Douglas Pierce-Price μας ταξιδεύουν στις Χιλιανές Άνδεις, τοποθεσία του ALMA, που είναι οι μεγαλύτερες…

Φανταστείτε να κάνετε πεζοπορία στην περιοχή Atacama, ψηλά στις Άνδεις της βόρειας Χιλής, που είναι από τα πιο ξηρά και απομακρυσμένα μέρη της Γης. Σε υψόμετρο άνω των 5000 μέτρων, η ζωή δεν είναι εύκολη: η ατμοσφαιρική πίεση είναι πολύ χαμηλότερη σε σχέση με αυτή στην επιφάνεια της θάλασσας και το οξυγόνο είναι λιγοστό.

Το τοπίο, που κυριαρχείται από μεγάλα ηφαίστεια και βουνοκορφές που κάποιες φορές διακοσμούνται από αλυκές και γραφικούς σχηματισμούς πάγου και χιονιού, λίγο μοιάζει με συνηθισμένη εικόνα του πλανήτη μας. Και τότε, στη μέση αυτής της άγριας και εγκαταλειμμένης περιοχής, παρατηρείτε μια γιγαντιαία κατασκευή – είναι δυνατόν αυτά να είναι τεράστια δορυφορικά πιάτα;

Όχι ακριβώς. Αυτό είναι το σύμπλεγμα τηλεσκοπίων ALMA [Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA)], ένα συγκρότημα τεράστιων, υψηλής ακρίβειας κεραιών που κατασκευάζεται αυτόν τον καιρό στο οροπέδιο Chajnantor από μια διεθνή κοινοπραξία μεταξύ Ευρώπης, Βόρειας Αμερικής και Ανατολικής Ασίας σε συνεργασία με τη Δημοκρατία της Χιλής. Από τη μεριά της Ευρώπης συμμετέχει στο ALMA το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο [European Southern Observatory (ESO)]. Το ALMA είναι ένα επαναστατικό αστεροσκοπείο το οποίο, όταν ολοκληρωθεί γύρω στο 2012, θα επιτρέψει στους αστρονόμους να παρατηρήσουν το φως που προέρχεται από κάποια από τα πιο ψυχρά και απομακρυσμένα σώματα στο Σύμπαν, με πολύ καλύτερη ανάλυση και ακρίβεια από όσο είναι τώρα δυνατό.

Το ALMA είναι η μεγαλύτερη κατασκευαζόμενη αστρονομική εγκατάσταση εδάφους αυτή τη στιγμή. Τρεις κεραίες έχουν ήδη εγκατασταθεί – ένα εντυπωσιακό επιχείρημα δεδομένων των αντίξοων συνθηκών της περιοχής. Εκείνοι όμως που θα επισκέπτονται το οροπέδιο Chajnantor μερικά χρόνια μετά, θα συναντούν 66 κεραίες, 54 από τις οποίες θα έχουν πιάτα διαμέτρου 12 μέτρων, και 12 μικρότερες με διάμετρο 7 μέτρων η κάθε μία.

Το πιο εμφανές κομμάτι κάθε κεραίας είναι το πιάτο, μια μεγάλη ανακλαστική επιφάνεια. Το πιάτο είναι ό,τι οι φακοί και τα κάτοπτρα για τα «παραδοσιακά», ή οπτικά, τηλεσκόπια: συλλέγει την ακτινοβολία που έρχεται από μακρινά ουράνια σώματα, και την εστιάζει σε έναν ανιχνευτή που μετρά την ακτινοβολία. Η διαφορά μεταξύ των δύο τύπων τηλεσκοπίων είναι το μήκος κύματος της ανιχνευόμενης ακτινοβολίας. Το ορατό φως, που συλλέγεται από τα οπτικά τηλεσκόπια, είναι μόνο ένα μικρό μέρος του φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (δείτε παρακάτω στο κουτάκι), με μήκη κύματος μεταξύ 380 και 750nm (εκατομυριοστά του χιλιοστού). Αντιθέτως το ALMA θα αναζητά στον ουρανό ακτινοβολία με μήκος κύματος από μερικές εκατοντάδες μικρόμετρα μέχρι περίπου 1mm. Αυτό είναι γνωστό σαν ακτινοβολία χιλιοστού και υποχιλιοστού, ένα υποσύνολο των ραδιοκυμάτων.

Τα πιάτα του ALMA διαφέρουν από τα κάτοπτρα ενός τηλεσκοπίου ορατού φωτός στο μέγεθος και την υφή. Οι ανακλαστικές επιφάνειες οποιουδήποτε τηλεσκοπίου πρέπει να είναι κυριολεκτικά τέλειες: αν έχουν οποιεσδήποτε ατέλειες μεγαλύτερες από ένα μικρό ποσοστό του ανιχνευόμενου μήκους κύματος, το τηλεσκόπιο δεν θα παράγει ακριβείς μετρήσεις. Το σχετικά μεγαλύτερο μήκος κύματος που θα πρέπει να ανιχνεύουν οι κεραίες του ALMA σημαίνει ότι παρόλο που είναι ακριβείς σε μεγέθη πολύ μικρότερα από το πάχος ενός φύλλου χαρτιού, τα πιάτα τους δεν χρειάζονται την υφή κάτοπτρου που χρησιμοποιείται στα τηλεσκόπια ορατού φωτός. Επομένως, παρόλο που τα πιάτα του ALMA μοιάζουν με γιγάντια μεταλλικά δορυφορικά πιάτα, σε ένα φωτόνιο μήκους κύματος (υπο)χιλιοστού, μοιάζουν με σχεδόν απόλυτα λείες ανακλαστικές επιφάνειες, εστιάζοντας τα φωτόνια με μεγάλη ακρίβεια.

Η ανάλυση (ή βαθμός λεπτομέρειας της εικόνας) ενός τηλεσκοπίου εξαρτάται και από το μήκος κύματος στο οποίο λειτουργεί και στο μέγεθος ανοίγματός του – δηλαδή τη διάμετρο του κεντρικού πιάτου ή κάτοπτρου. Όσο μεγαλύτερο το μήκος κύματος, τόσο χειρότερη η ανάλυση. Και όσο μεγαλύτερη η διάμετρος, τόσο καλύτερη η ανάλυση. Η σχέση μεταξύ του γωνιακού μεγέθους των μικρότερων λεπτομερειών που μπορούμε να διακρίνουμε (θ), του μήκους κύματος (λ), και της διαμέτρου (D), δίνεται από τον τύπο: θ ≈ λ/D. Παρατηρήστε ότι μικρές (γωνιακές) τιμές του θ αντιπροσωπεύουν πιο μικρές λεπτομέρειες και επομένως καλύτερη ανάλυση. Κατά συνέπεια, ένα (μεγάλου μήκους κύματος) ράδιο τηλεσκόπιο με το ίδιο μέγεθος πιάτου με ένα (μικρού μήκους κύματος) τηλεσκόπιο ορατού φωτός, θα είχε χειρότερη ανάλυση.

Άρα, για να πετύχουμε ανάλυση συγκρίσιμη με αυτές των σύγχρονων τηλεσκοπίων ορατού φωτός, ένα ραδιοτηλεσκόπιο σαν το ALMA θα χρειαζόταν μια ανακλαστική επιφάνεια με διάμετρο μερικών χιλιομέτρων – προφανώς αδύνατο. Γι’αυτό και το ALMA αποτελείται από ένα σύμπλεγμα τηλεσκοπίων διασκορπισμένα σε μια μεγάλη περιοχή, τα οποία συνεργάζονται σε μια δομή που ονομάζεται ιντερφερόμετρο.

Η ανάλυση ενός ιντερφερόμετρου δίνεται από τη σχέση θ ≈ λ/B, όπου θ είναι η ανάλυση, λ το μήκος κύματος και Β η μέγιστη απόσταση βάσης, η απόσταση δηλαδή μεταξύ δύο κεραιών στο σύμπλεγμα. Με άλλα λόγια, ένα ιντερφερόμετρο συμπεριφέρεται σαν ένα μοναδικό τηλεσκόπιο, μεγάλο όσο όλο το σύμπλεγμα.

Αυξάνοντας τη μέγιστη απόσταση μεταξύ των κεραιών, αυξάνεται και η δυνατή ανάλυση του ιντερφερόμετρου, επιτρέποντάς του να εντοπίζει μικρότερες λεπτομέρειες. Η δυνατότητα να συνδέουμε κεραίες με απόσταση βάσης πολλών χιλιομέτρων είναι καθοριστική στο να επιτύχουμε πολύ καλή ανάλυση και μεγάλο βαθμό λεπτομέρειας στις εικόνες.

Η κύρια διάταξη του ALMA θα έχει πενήντα κεραίες των 12 μέτρων, διασκορπισμένες σε αποστάσεις από 150μέτρα ως 16 χιλιόμετρα. Η διάταξη θα προσομοιώνει έτσι ένα γιγάντιο ενιαίο τηλεσκόπιο πολύ μεγαλύτερο από οποιοδήποτε θα μπορούσε να κατασκευαστεί στην πραγματικότητα. Και μάλιστα, το ALMA θα έχει μέγιστη ανάλυση καλύτερη από εκείνη που πετυχαίνει το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble σε ορατά μήκη κύματος.

Οι υπόλοιπες τέσσερις κεραίες διαμέτρου 12 μέτρων και οι δώδεκα κεραίες των 7 μέτρων θα σχηματίσουν τη Μικρή Διάταξη της Atacama [Atacama Compact Array]. Οι μικρότερες κεραίες των 7 μέτρων μπορούν να τοποθετηθούν πιο κοντά μεταξύ τους – εξαιτίας του τρόπου που λειτουργούν τα ιντερφερόμετρα, αυτή η συμπαγής τοποθέτηση τους επιτρέπει να βλέπουν την ευρύτερη δομή ή αλλιώς τη γενική εικόνα των αστρονομικών αντικειμένων προς παρατήρηση. Επιπλέον, οι τέσσερις κεραίες των 12 μέτρων θα χρησιμοποιηθούν χωριστά για να μετρήσουν την απόλυτη φωτεινότητα των παρατηρούμενων αντικειμένων, κάτι που δε μπορεί να μετρηθεί με ένα ιντερφερόμετρο.

Οι διαφορετικές ρυθμίσεις του τηλεσκοπίου επιτρέπουν στους αστρονόμους να διερευνούν και την ευρεία δομή μιας αστρονομικής πηγής αλλά και τις μικρές λεπτομέρειές της. Βέβαια, η εναλλαγή μεταξύ των ρυθμίσεων του συμπλέγματος για ευρεία ή λεπτομερή παρατήρηση, οι κεραίες πρέπει να μεταφερθούν σε διαφορετικές θέσεις. Αυτό γίνεται με δύο ειδικά φτιαγμένα οχήματα, σχεδιασμένα να σηκώνουν τις κεραίες, που ζυγίζουν πάνω από 100 τόνους η κάθε μία, να τις μεταφέρουν σε απόσταση χιλιομέτρων μέσα στην έρημο και να τις τοποθετούν πάνω σε τσιμεντένιες πλατφόρμες με ακρίβεια χιλιοστού.

Ο Κένταυρος Α, που βρίσκεται περίπου 13 έτη φωτός από τη Γη. Ο Κένταυρος Α είναι γνωστός σαν ένας ενεργός γαλαξίας, που σημαίνει ότι μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα στο κέντρο του καταβροχθίζει μανιωδώς την ύλη που την περιβάλλει, απελευθερώνοντας άφθονη ενέργεια ευρέως ηλεκτρομαγνητικού φάσματος και εκτινάσσοντας σωματίδια υψηλής ενέργειας σε δύο συμμετρικούς πίδακες. Αυτή η έγχρωμη πολυσύνθετη εικόνα λήφθηκε από τρία διαφορετικά όργανα που λειτουργούν σε πολύ διαφορετικά μήκη κύματος, αποκαλύπτει τους λοβούς και πίδακες που πηγάζουν από την κεντρική μαύρη τρύπα του ενεργού γαλαξία. Τα δεδομένα μήκους κύματος 870μm, από την κάμερα LABOCA του APEX, φαίνονται με πορτοκαλί. Τα δεδομένα ακτίνων-Χ από το αστεροσκοπείο ακτίνων-Χ Chandra [Chandra X-ray Observatory] δείχνονται με μπλε. Τα δεδομένα ορατού φωτός από το Wide Field Imager (WFI) του τηλεσκοπίου 2,2 μέτρων MPG / ESO που βρίσκεται στο La Silla της Χιλής, δείχνουν τα άστρα στο φόντο και τη χαρακτηριστική ζώνη σκόνης σχεδόν στα φυσικά χρώματά τους

Ένας από τους στόχους του ALMA είναι να συλλαμβάνουν ακτινοβολία από πολύ μακρινούς γαλαξίες: ήταν ανάμεσα στους πρώτους που δημιουργήθηκαν στην ιστορία του Σύμπαντος, και βλέπουμε το φως που είχαν εκπέμψει πάνω από δέκα δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Το μήκος κύματος του φωτός που έχουν εκπέμψει αυτοί οι γαλαξίες μεγαλώνει καθώς ταξιδεύει προς εμάς, επειδή το Σύμπαν διαστέλλεται: φως που ξεκινάει σαν υπέρυθρο, φτάνει τελικά στη γη με μήκη κύματος χιλιοστού ή υποχιλιοστού. Αυτό κάνει ένα τηλεσκόπιο σαν το ALMA ιδανικό εργαλείο για να αναζητήσουμε τους πολύ πρώτους γαλαξίες και να εξερευνήσουμε πώς η σχηματίστηκε η δομή του Σύμπαντος.

Το ALMA θα εξερευνήσει επίσης με πρωτοφανή λεπτομέρεια πολλά αστρικά φυτώρια – τα τεράστια, κρύα νέφη αερίων και κοσμικής σκόνης στο διαστρικό διάστημα όπου γεννιούνται νέα άστρα. Το φως που παράγεται από αυτά τα νέα άστρα απορροφάται και ξαναεκπέμπεται από τη σκόνη, σε μεγαλύτερα υπέρυθρα μήκη κύματος και μήκη κύματος (υπο)χιλιοστού. Παρατηρούμενες μέσα από ένα οπτικό τηλεσκόπιο, αυτές οι περιοχές συχνά επισκιάζονται από τη σκόνη και επομένως εμφανίζονται σκοτεινές, λάμπουν όμως έντονα στην περιοχή (υποχιλιοστού) του φάσματος. Το ALMA θα είναι το πιο δυνατό τηλεσκόπιο για την παρατήρηση αυτών των πάρα πολύ κρύων νεφών και θα μας δώσει εικόνες με επίπεδο λεπτομέρειας άνευ προηγουμένου. Χάρη στο ALMA, οι αστρονόμοι θα μπορέσουν να έχουν λεπτομερείς εικόνες άστρων και πλανητών καθώς γεννιούνται μέσα σε νέφη αερίων κοντά στο Ηλιακό μας Σύστημα και θα κατανοήσουν καλύτερα πώς δημιουργήθηκαν άστρα, πλανητικά συστήματα, ακόμα και η ίδια η ζωή.

Έγχρωμη πολυσύνθετη εικόνα της περιοχής δημιουργίας άστρων RCW120. Αποκαλύπτει πώς ένας διαστελλόμενος θύλακας ιονισμένων αερίων με μήκος περίπου 10 έτη φωτός προκαλεί το περιβαλλόμενο υλικό να καταρρέει σε πυκνούς σχηματισμούς που σχηματίζουν τελικά νέα άστρα. Τα ψυχρά και πυκνά σύννεφα εκπέμπουν φως σε μήκη κύματος υποχιλιοστού, φαίνονται με μπλε χρώμα, και είναι ιδανικός στόχος για τηλεσκόπια σαν το ALMA. Σε αυτή την εικόνα, τα δεδομένα μήκους κύμματος 870μm, τάξης υποχιλιοστού, λήφθηκαν με την κάμερα LABOCA με το 12 μέτρων Atacama Pathfinder Experiment (APEX), ένα τηλεσκόπιο μονού πιάτου βασισμένο σε ένα πρωτότυπο κεραίας του ALMA, επίσης στο οροπέδιο Chajnantor

Η ακτινοβολία (υπο)χιλιοστού επομένως, μας ανοίγει ένα παράθυρο στο κρύο και μακρινό Σύμπαν, αλλά είναι μεγάλη πρόκληση να ανιχνευθεί γιατί αποροφφάται σε μεγάλο βαθμό από την υγρασία στην ατμόσφαιρα της γης. Κατά συνέπεια, τα τηλεσκόπια αυτού του είδους πρέπει να τοποθετούνται σε ψηλές και ξηρές τοποθεσίες, όπου η ατμόσφαιρα είναι πιο αραιή και έχει την ελάχιστη δυνατή υγρασία. Γι’αυτό το οροπέδιο Chajnantor σε υψόμετρο 5000 μέτρων και ένα από τα πιο ξηρά μέρη της γης επιλέχθηκε για το ALMA. Εδώ οι αστρονόμοι θα έχουν αξεπέραστες συνθήκες παρατήρησης του Σύμπαντος, αλλά οι δυσκολίες είναι πολλές καθώς θα πρέπει να λειτουργούν ένα συνοριακό αστεροσκοπείο κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Εργαζόμενοι σε αυτό το μεγάλο υψόμετρο, οι αστρονόμοι θα είναι εκτεθειμένοι στα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ορειβάτες, όπως ναυτία λόγω υψομέτρου, χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση και αραιό οξυγόνο. Για να κάνουν τους τεχνικούς χειρισμούς και την καθημερινή εργασία ευκολότερη, μια βάση έχει χτιστεί σε χαμηλότερο υψόμετρο, περίπου 2900 μέτρων. Με απλά λόγια, αν μια τοποθεσία είναι καλή για αστρονομία (υπο)χιλιοστού, σίγουρα δεν θέλει κανείς να ζει εκεί μόνιμα

Παρόλο που το χωριό San Pedro de Atacama βρίσκεται περίπου 50 χιλιόμετρα μακριά, περπατώντας στην τοποθεσία του ALMA αισθάνεται κανείς ότι βρίσκεται σε άλλο πλανήτη. Το οροπέδιο Chajnantor είναι τόσο ψηλά που οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινής ζωής είναι μόνο μια ξεθωριασμένη ανάμνηση και αυτό βοηθάει να κάνει την τοποθεσία μοναδική και ιδανική για να εξερευνήσει κανείς τα κρυμμένα και μακρινά μυστήρια του κόσμου. Από εδώ, το διάστημα είναι μόνο ένα βήμα μακριά.

Ανιχνεύοντας αστρονομικά αντικείμενα στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα

Το ορατό φως είναι μόνο ένα μικρό μέρος του φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Τα διαφορετικά μέρη του φάσματος, ή φασματικές ζώνες, με φθίνουσα σειρά μήκους κύματος και αύξουσα συχνότητα είναι: ραδιοκύματα (συμπεριλαμβανομένων των μικροκυμάτων και της ακτινοβολίας (υπο)χιλιοστού), υπέρυθρο, ορατό, υπεριώδες, ακτίνες-Χ και ακτίνες-γ.

Το ορατό φως είναι μόνο ένα μικρό μέρος του φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Τα διαφορετικά μέρη του φάσματος, ή φασματικές ζώνες, με φθίνουσα σειρά μήκους κύματος και αύξουσα συχνότητα είναι: ραδιοκύματα (συμπεριλαμβανομένων των μικροκυμάτων και της ακτινοβολίας (υπο)χιλιοστού), υπέρυθρο, ορατό, υπεριώδες, ακτίνες-Χ και ακτίνες-γ.

Επιπλέον, η ατμόσφαιρα της γης περιπλέκει τα πράγματα, καθώς απορροφά την περισσότερη από την ακτινοβολία. Παρόλο που αυτό μας προστατεύει, κάνει τη ζωή δύσκολη για τους αστρονόμους: μόνο ένα πολύ μικρό μέρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος είναι δυνατό να παρατηρηθεί από το έδαφος, και συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις, η ποιότητα των παρατηρήσεων εξαρτάται πολύ από τη γεωγραφική τοποθεσία. Γι’ αυτό το λόγο η επιλογή μιας ιδανικής τοποθεσίας όπως το Chajnantor για το ALMA είναι τόσο σημαντική. Σε άλλες φασματικές ζώνες, κυρίως σε πολύ μικρά μήκη κύματος, οι αστρονόμοι χρειάζονται τηλεσκόπια πάνω σε δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας, έξω από την ατμόσφαιρα που τα επισκιάζει.

 

Resources

• Η ιστοσελίδα της «Ψάχνοντας τις Κοσμικές Ρίζες μας» [In Search of our Cosmic Origins], μιας προβολής για πλανητάριο σχετικά με το ALMA, προσφέρει στους εκπαιδευτικούς μια σειρά από φύλλα δραστηριοτήτων, μαζί με λεπτομερείς πληροφορίες και πρακτικές ασκήσεις για τα επιστημονικά και τεχνικά θέματα που παρουσιάζονται στο άρθρο. Δείτε: www.cosmicorigins.org και www.cosmicorigins.org/education.php
• Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το ALMA, δείτε www.eso.org/alma και www.almaobservatory.org
• Για να δείτε το βίντεο podcast του ESO για το ALMA, δείτε: www.eso.org/public/videos/eso0849b
• Για ένα σύντομο βίντεο παρουσίασης του ALMA δείτε: www.eso.org/public/videos/almatrailer2009
• Για περισσότερα βίντεο σχετικά με το ALMA, δείτε: www.eso.org/public/videos/archive/category/alma
• Για να μάθετε περισσότερα για την περιοχή Atacama και πώς, στα πλαίσια σχεδιασμού του ALMA, η υλοποίηση γίνεται με σεβασμό στην ιστορία και το περιβάλλον της περιοχής, δείτε την ιστοσελίδα του ALMA (www.almaobservatory.org) ή χρησιμοποιείστε τους απευθείας συνδέσμους: http://tinyurl.com/ydg2usl και http://tinyurl.com/yamfh77

Institutions

Author(s)

Η Claudia Mignone σπούδασε αστρονομία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία και στη συνέχεια πήγε στη Γερμανία για διδακτορικό στην κοσμολογία στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Ερεύνησε κυρίως μεθόδους ανακάλυψης των ιδιοτήτων της διαστολής του σύμπαντος. Απολαμβάνει να γράφει για την επιστήμη και την κοινωνία και να εξηγεί τις επιστήμες σε ανθρώπους που δεν έχουν στενή σχέση με αυτές. Αυτά της τα ενδιαφέροντα την οδήγησαν να ασχοληθεί με την επιστημονική επικοινωνιολογία, πρώτα σαν μαθητευόμενη επικοινωνιολόγος στο Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο [European Southern Observatory (ESO)] και τώρα σαν επιστημονική συντάκτης στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος [European Space Agency (ESA)]

Ο Douglas Pierce-Price είναι σύμβουλος πληροφοριών κοινού για το ALMA και το APEX στην έδρα του ESO στη Γερμανία. Πριν πάει στο ESO, τελείωσε το διδακτορικό του στην ομάδα αστροφυσικής του Πανεπιστημίου του Καίμπρητζ στο Ηνωμένο Βασίλειο και εργάστηκε στην αστρονομική προσέγγιση στο Joint Astronomy Center στη Χαβάη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Review

Δεν είναι ασυνήθιστο οι εκπαιδευτικοί να αναφέρουν τα οπτικά τηλεσκόπια στο μάθημα της φυσικής αλλά αναφορές σε τηλεσκόπια που χρησιμοποιούν άλλου είδους ακτινοβολία είναι λιγότερο συχνές. Αυτό το άρθρο είναι ενδιαφέρον διότι μας περιγράφει ένα ραδιοτηλεσκόπιο που βρίσκεται υπό κατασκευή.

Οι εκπαιδευτικοί θα έβρισκαν αυτό το άρθρο ιδιαίτερα χρήσιμο και εφαρμόσιμο σε μια συζήτηση σχετικά με την αναλυτική δύναμη ενός οργάνου. Κατάλληλες ερωτήσεις κατανόησης θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν: «Γιατί οι κεραίες πρέπει να είναι διασκορπισμένες σε μια μεγάλη περιοχή;» και «Γιατί δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί μόνο ένα όργανο;»

Paul Xuereb, Malta

License

CC-BY-NC-ND

Download

Download this article as a PDF