Ένας αστρονόμος σε έναν τρισδιάστατο κόσμο Inspire article
Μετάφραση από την Ελισάβετ Μοσχόβου (Elisavet Moschovou). Τι κοινό μπορεί να έχει η αστρονομία με τον κινηματογράφο; Ο JochenLiske, αστρονόμος και ηθοποιός, καταφέρνει να…
Η εικ?να προσφ?ρθηκε απ?
Dr Jochen Liske
Καθώς το σκοτάδι πλησιάζει, ο Γαλαξίας διαγράφεται στον ουρανό, σαν φωτεινό τόξο που εκτείνεται από τη μια άκρη του ορίζοντα στην άλλη, και αστέρια λαμπυρίζουν πάνω από το σημείο που κάποιοι ερευνούν την αρχή του Σύμπαντος: την έρημο Ατακάμα της Χιλής.
Ένας αστρονόμος από το European Southern Observatory (ESO)w1, ο Jochen Liske, πάντα είχε την περιέργεια και το πάθος να ανακαλύψει πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω μας και αφιέρωσε τη ζωή του στην προσπάθεια να ερευνήσει και να εξηγήσει τη φύση του. «Πάντα ενδιαφερόμουν για την επιστήμη. Συνειδητοποίησα ότι είχα πάθος να ανακαλύψω τι κάνει τα γρανάζια του κόσμου να γυρίζουν όταν τα περιοδικά “Popular Science” που διάβαζα δεν ικανοποιούσαν πλέον την περιέργειά μου και με έκαναν να θέλω να μάθω ακόμα περισσότερα.»
Έχοντας ενδιαφέρον κυρίως για τις «θεμελιώδεις» επιστήμες της σωματιδιακής φυσικής και της κοσμολογίας, ο Jochen επεδίωξε μια καριέρα φυσικού. Σπούδασε στο University of Bonn, στη Γερμανία, και στη συνέχεια έκανε διδακτορικό στο University of New South Wales, στην Αυστραλία. «Η αστρονομία αναπτύσσεται ραγδαία και είναι συναρπαστικό να βλέπεις όλες αυτές τις εξελίξεις από κοντά και να συνεισφέρεις έστω και κατά ένα μικρό μέρος. Ως αστρονόμος έχω την ευκαιρία να ταξιδεύω σε πολύ εξωτικά και μακρινά μέρη, έχω το προνόμιο να «παίζω» με καταπληκτικό εξοπλισμό και να αναλύω φωτόνια που ενώ κυκλοφορούν στο σύμπαν εδώ και μερικά δισεκατομμύρια χρόνια ξαφνικά πέφτουν στο δικό μου τηλεσκόπιο.»
Ο Jochen αυτή την περίοδο δουλεύει στην επιστημονική ομάδα του European Extremely Large Telescope (E-ELT)w2: «Χρησιμοποιώ προσομοιώσεις στον υπολογιστή προσπαθώντας να βρω πόσο κοντά θα φτάσουμε στην απάντηση συγκεκριμένων επιστημονικών ερωτημάτων με αυτό το τηλεσκόπιο.»
Οι κύριοι ερευνητικοί στόχοι του όμως, θα επιτευχθούν μόνο όταν το τηλεσκόπιο ολοκληρωθεί: «Θέλω να χρησιμοποιήσω το E-ELT για να μελετήσω σε πραγματικό χρόνο την εξέλιξη του Σύμπαντος, που συμβαίνει σε διάστημα δισεκατομμυρίων ετών, παρατηρώντας το προσεκτικά σε ένα χρονικό διάστημα μόλις 20 ετών. Ελπίζω να μπορέσω κυριολεκτικά να δω πώς αλλάζει η ταχύτητα με την οποία το Σύμπαν διαστέλλεται. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κάνω πολύ ακριβείς μετρήσεις της ταχύτητας με την οποία μακρινά αντικείμενα απομακρύνονται από τη γη. Για να γίνουν αυτές οι μετρήσεις χρειάζεται ένα πολύ μεγάλο επίγειο τηλεσκόπιο και γι’ αυτό μόνο το E-ELT θα μπορεί να τις πραγματοποιήσει. Αυτό και άλλα πειράματα που γίνονται με το E-ELT ίσως μας παρέχουν σημαντικά στοιχεία για την, μέχρι τώρα, ανεξήγητη επιτάχυνση της διαστολής του Σύμπαντος δίνοντάς μας μια πιο καθαρή εικόνα για τους θεμελιώδεις νόμους που κυβερνούν τη φύση.»
Πρωταγωνιστής σε έναν τρισδιάστατο κόσμο
«Το να είσαι αστρονόμος σημαίνει να επικοινωνείς. Χρειάζεται πολλές φορές να μιλάς μπροστά σε ακροατήριο σε συνέδρια, σχολεία και ενημερωτικές εκδηλώσεις γι’αυτό και σπάνια θα συναντήσει κανείς αστρονόμο που να διστάζει να μιλήσει σε κοινό. Ο Jochen δεν είναι απλά αστρονόμος και ομιλητής είναι και ταλαντούχος ηθοποιός. «Πάντα συμμετείχα στη σχολική θεατρική ομάδα και έλαβα μέρος σε πολλές παραστάσεις. Αυτό με βοήθησε στη δουλειά μου και στο να σταθώ μπροστά στην κάμερα.» Η ικανότητά του στην ηθοποιία ήταν καθοριστική στο να μπορεί να μεταδίδει επιστημονικές γνώσεις σε έναν κόσμο που δε θα μπορούσαμε να φανταστούμε πώς θα ήταν χωρίς τη σύγχρονη επιστήμη.
Παράλληλα με το να είναι ο ‘Dr J’, ο παρουσιαστής δύο βίντεο podcasts, το Hubblecastw3 και το ESOcastw4, Παράλληλα με το να είναι ο ‘Dr J’, ο παρουσιαστής δύο βίντεο podcasts, το Hubblecastw3 και το ESOcastw4, που φέρνουν τα τελευταία επιστημονικά νέα από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble και το ESO στο ευρύ κοινό, ο Jochen έχει συμμετάσχει σε ποικίλα ντοκιμαντέρ με θέμα την αστρονομία, δίνει συχνά συνεντεύξεις σε ΜΜΕ και κάνει ομιλίες. Η συμμετοχή του στο πρόγραμμα E-ELT όμως, του έδωσε τον πιο σημαντικό πρωταγωνιστικό ρόλο του μέχρι τώρα: στην ταινία Das Auge 3D (Το Μάτι 3D)w5.
Μόλις φορέσουμε τα ειδικά 3D γυαλιά η κινηματογραφική αίθουσα μεταμορφώνεται σε ένα έρημο τοπίο και μεταφερόμαστε εικονικά στο Cerro Paranal, μια από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές του πλανήτη, τοποθεσία ενός από τα καλύτερα αστεροσκοπεία του κόσμου, του Paranal Observatory (Αστεροσκοπείου Paranal)w6.
Η εικόνα προσφέρθηκε από ESO / HH Heyer
Σύμφωνα με τον Nikolai Vialkowitsch, σκηνοθέτη της ταινίας Το μάτι 3D, «η ταινία δεν ασχολείται με την επιστήμη, αλλά με την περιέργεια και πώς η περιέργεια οδήγησε στην επιστήμη και η επιστήμη σε εξοπλισμό εξερεύνησης των άστρων. Είναι η ιστορία ενός τηλεσκοπίου, το ‘Very Large Telescope (VLT), την ερευνητική ομάδα και το περιβάλλον του Αστεροσκοπείου Paranal’. Είναι η ιστορία μιας αναζήτησης που ασκεί γοητεία στους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια.» Η κατασκευή και λειτουργία ενός τόσο τεχνολογικά προηγμένου τηλεσκοπίου όπως το VLT απαιτεί πολλά χρόνια σκληρής δουλειάς, χρήματα και τη συνεργασία αμέτρητων ανθρώπων, χωρίς τους οποίους η επιστήμη δε θα μπορούσε να προχωρήσει.
Ακολουθούμε τον Marcelo, έναν άνθρωπο-κλειδί στη ζωή του Paranal, που οδηγεί τρεις ώρες καθημερινά προκειμένου να προμηθεύσει ολόκληρο το συγκρότημα του VLT με 27000 λίτρα νερό. Χωρίς αυτόν, το αστεροσκοπείο δε θα μπορούσε να λειτουργήσει.
Αφήνοντας τη ζέστη της ερήμου, οδηγούμαστε σε μια ξενάγηση που κόβει την ανάσα. Τη μια στιγμή βρισκόμαστε μέσα στους γιγάντιους θόλους, αγγίζοντας σχεδόν τα κάτοπτρα των τηλεσκοπίων διαμέτρου 8,2 μέτρων.
Ύστερα βγαίνουμε έξω, πάνω στην πλατφόρμα των τηλεσκοπίων, όπου ένα από τα τηλεσκόπια κινείται προς το μέρος μας καθώς ρυθμίζεται για τις επόμενες παρατηρήσεις. Και μετά ξαφνικά βρισκόμαστε κάτω από την κορυφή τουCerroParanal, στο σκούρο μπλε βασίλειο του τούνελ καθυστέρησης τουVeryLargeTelescopeInterferometer (VLTI)w7στον κόσμο του NicolasSchuhler. Ενός μηχανικού που πραγματοποίησε το όνειρο των παιδικών του χρόνων: να δουλέψει στο VLTI .
Τελικά, μεταφερόμαστε σε μια έρημη περιοχή περίπου 30 χιλιόμετρα από το Paranal. Ο Jochenσκαρφαλώνει πάνω στον πυργίσκο στην κορυφή του γυμνού βουνού και ατενίζει την έρημο.
Αυτό είναι το Cerro Vantarrones. Ήταν ένα από τα πιθανά μέρη για την κατασκευή του E-ELT πριν επιλεγεί τελικά το Cerro Armazones. Ο Jochen μάς λέει ότι «Υπάρχει μόνο αυτός ο ξεχαρβαλωμένος πυργίσκος που έχει πέντε-έξι μέτρα ύψος, με ένα μικρό τηλεσκόπιο και ένα μετεωρολογικό σταθμό, οπότε η τοποθεσία είναι ακόμα πολύ τραχιά και ερημική. Η δημιουργία τόσο τεχνολογικά προηγμένων κατασκευών όπως το VLT ή το E-ELT εδώ, είναι ένα μεγάλο κατόρθωμα.»
Στην ταινία Το μάτι 3D, ο Nikolai και ο Jochen στοχεύουν να φέρουν την αστρονομία πιο κοντά στο ευρύ κοινό και να τους κεντρίσουν το ενδιαφέρον να θέλουν να μάθουν περισσότερα. Έχετε ποτέ αναρωτηθεί πώς θα ήταν ο κόσμος αν οι άνθρωποι δεν είχαν την περιέργεια να ψάχνουν να βρουν απαντήσεις στα ερωτήματα που τους απασχολούν; Ο Jochen πιστεύει ότι «θα νομίζαμε ακόμα ότι η Γη είναι το κέντρο του Σύμπαντος, ακόμα δεν θα ξέραμε γιατί τα μήλα πέφτουν από τη μηλιά και θα προσανατολιζόμασταν μόνο με πυξίδα. Παρόλο που η αστρονομία δεν θα μας δώσει θεραπείες για ασθένειες, ούτε θα μας παρέχει καθαρή και δωρεάν ενέργεια, πιστεύω ακράδαντα ότι αξίζει τον κόπο να την ερευνούμε. Και να τη μεταδίδουμε.
Πληροφορίες για την ταινία: Το μάτι 3D: Σχεδόν σα να είσαι στο Paranal
Τον Ιούνιο του 2009, ένα συνεργείο Γερμανών ειδικών σε τρισδιάστατη κινηματογράφηση από την εταιρία Parallax Raumprojektion ταξίδεψε στην έρημο Atacama της Χιλής, ένα από τα πιο άγονα μέρη του κόσμου και τοποθεσία του Very Large Telescope του ESO στο βουνό Paranal. Η ταινία Το μάτι 3D είναι το πρώτο 3D ντοκιμαντέρ γερμανικής παραγωγής. Με σκηνοθέτη τον Nikolai Vialkowitch, η ταινία, διάρκειας 45 λεπτών, μεταφέρει τους θεατές σε ένα από τα μεγαλύτερα αστεροσκοπεία του κόσμου. Η κινηματογραφική ταινία ορίστηκε σαν special project του Διεθνούς Έτους Αστρονομίαςw8και κέρδισε ειδικό βραβείο εικόνας στο Φεστιβάλ Dimention3w9 στο Seine-Saint-Denis της Γαλλίας. Αν και όχι ακόμα διαθέσιμη σε DVD, προβάλλεται στη γερμανική γλώσσα σε κινηματογράφους της Γερμανίας και της Αυστρίας. Η αγγλική έκδοση θα είναι διαθέσιμη σύντομα. Αγοράστηκε από το National Geographic και θα κυκλοφορήσει σύντομα παγκοσμίως..
Τα σχολεία που ενδιαφέρονται μπορούν να επικοινωνήσουν με την Stefanie Knoll (email: distribution@raumprojektion.de) για να προγραμματίσουν μια προβολή στη γερμανική γλώσσα σε συνεργασία με κάποιο γειτονικό 3D κινηματογράφο. Είναι επίσης δυνατό να προσκαλέσουν τον σκηνοθέτη ή έναν από τους αστρονόμους που συμμετέχουν στην ταινία για συζήτηση. Στην ιστοσελίδα της ταινίας υπάρχει μια διδακτική ενότητα σχετικά με τα τηλεσκόπια, έτσι ώστε να διευκολύνει τους εκπαιδευτικούς να συνδυάσουν το μάθημα με την ταινία. Επίσης, ένας καθηγητής φυσικής μας περιγράφει τις εμπειρίες του από την προβολή της ταινίας στο σχολείο τουw5.
Ευχαριστίες
Η συγγραφέας θα ήθελε να ευχαριστήσει την εταιρία Parallax Raumprojektion για τη συνεργασία τους.
Web References
- w1 – Το ευρωπαϊκό αστεροσκοπείο ESO, European Southern Observatory, είναι ο μεγαλύτερος διακρατικός οργανισμός αστρονομίας στην Ευρώπη και το πιο παραγωγικό αστεροσκοπείο παγκοσμίως. Δείτε: www.eso.org
- w2 – Το τηλεσκόπιο E-ELT του ESO θα έχει 42 μέτρα διάμετρο και θα είναι το μεγαλύτερο μάτι του κόσμου προς τον ουρανό. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε: www.eso.org/public/teles-instr/e-elt.html
- w3 – Το Hubblecast είναι ένα επιστημονικό και εκπαιδευτικό videocast για το τηλεσκόπιο Hubble, διαθέσιμο για κατέβασμα σε πολλά format (mov, mpeg, mp4, m4v), HD (High Definition), Full HD. Για να δείτε υλικό από το Hubblecast: www.spacetelescope.org/videos/archive/category/hubblecast
- w4 – Το ESOcast είναι μια σειρά videocast με σκοπό να προβάλλονται τα τελευταία νέα και έρευνες του οργανισμού ESO, διαθέσιμα στα ίδια format με το Hubblecastw3 εκτός από Full HD. Για να δείτε τα επεισόδια: www.eso.org/public/videos/archive/category/esocast
- w5 –Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ταινία Το Μάτι 3D(DasAuge3D), το πρόγραμμα προβολών και εκπαιδευτικό υλικό, επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο: http://dasauge3d.wordpress.com
- w6 – Το Paranal είναι ένα αστεροσκοπείο του ESO που βρίσκεται στο Cerro Paranal της Χιλής, σε υψόμετρο 2635 μέτρων. Εκεί βρίσκεται το Very Large Telescope (VLT), το πιο προηγμένο αστεροσκοπείο ορατού φωτός, που αποτελείται από τέσσερα τηλεσκόπια με κύρια κάτοπτρα διαμέτρου 8,2 μέτρων και τέσσερα επιπλέον κινούμενα τηλεσκόπια διαμέτρου 1,8 μέτρων. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Paranal επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του ESOw1. Για να μάθετε περισσότερα για το VLT, δείτε το άρθρο:
- Pierce-Price D (2006) Χρησιμοποιώντας ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στον κόσμο. Science in School 1: 56-60. www.scienceinschool.org/2006/issue1/telescope/greek
- w7 – To ιντερφερόμετρο Very Large Telescope Interferometer (VLTI) συνδυάζει δύο ή τρία από τα τηλεσκόπια του VLT, επιτρέποντας στους αστρονόμους να βλέπουν λεπτομέρειες μέχρι 25 φορές καθαρότερα από ότι με το καθένα από τα τηλεσκόπια ξεχωριστά. Για να μάθετε περισσότερα για το VLT και την ιντερφερομετρία, αναζητήστε πληροφορίες στην ιστοσελίδα του ESO (www.eso.org) ή χρησιμοποιήστε τους απευθείας συνδέσμους http://tinyurl.com/35we9qg και http://tinyurl.com/38ov7s4
- w8 – Για πηγές εκπαιδευτικού υλικού σχετικά με το Διεθνές Έτος Αστρονομίας, δείτε:
- Starr C, Harwood C (2009) Education resources for the International Year of Astronomy.Science in School 13. www.scienceinschool.org/2009/issue13/iya
- w9 – Για περισσότερες πληροφορίες για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Dimension3, δείτε: www.dimension3-expo.com/uk/festival.php
Institutions
